MALZEME

Doğru Donanım

Yükü Planlamak
Trekking
Dağ Bisikleti
Motosiklet
Yük Hayvanları
Aracın Boyutu
Kano

Hayati Malzemeler

Topoğrafik Harita, Pusula, GPS
Yedek Giyecek
Yedek Yiyecek
Kafa Feneri
Kibrit - Çakmak
Bıçak
Güneş Gözlüğü ve Güneş Kremi
Bivak Torbası ve Alüminyum Battaniye
Dikiş ve Tamir Seti
Olta Takımı

Sırt Çantası Seçimi

Çantanın en üstünde lazım olduğunda hemen çıkarılacak yağmurluk gibi malzemeler bulunur. Bunlar aynı zamanda hafif malzemelerdir. Çantanın dibinde ise uyku tulumu bulunur. Ağır malzemeler ortadan itibaren üste doğru gider. Mat genellikle çantaya dik olarak konur ve perlonlarla tutturulur. En alta ise çadır bağlanabilir. Çantanın hem bel kolunu hem de göğüs bağlamasının bulunması çantayla vücudu birbirine çok yaklaştırır. Omuzlar aslında bir denge unsurudur. Çanta omuzda taşınmaz. Bel kolonu yardımıyla kalçalarda ve belde taşınır.

Uyku Tulumları ve Matlar

Ayakkabı Seçimi

Giyinme

İç Katman Giysiler
Orta Katman Giysiler
Dış Katman Giysiler

Kumaş	Avantaj	Dezavantaj	Kullanımı
Polyester	Çabuk kurur, rahat, hafif bazı türler ıslakken de yalıtamaya devam eder.	Pahalı. Bazı türleri koku tutar	İlk kat giyilen tişört ve uzun iç giysiler, yalıtıcı tabakalar (Uzun içlik, ceket ve pantolonlar) Şapka, eldiven, çorap
Poliproplen	Çabuk kurur hafiftir	Pahalıdır. Bazen kaşındırır, Koku tutar	Polyester ile aynıdır
Naylon	Sağlam ve dayanıklı, hafif, ucuz, değişik türleri aşınma ve rüzgâra dayanıklıdır	Su emer, Oldukça yavaş Kurur.	Ceketler, rüzgâr giysileri üst eldivenler, nefes almaz çoraplar
Spandex	Elastiktir	Dayanıklılık ve nemi alıp dışarı verme özelliğini bozar. Yavaş kuru	Birçok giyside kumaşa karıştırılarak kullanılır
Yün	Islakken de yalıtıcı özelliğini yitirmez. Orta düzeyde rüzgâr ve aşınmaya dayanıklıdır. Ucuzdur.	Yavaş kurur, Ağır ve hacimlidir. Kaşındırır	Yalıtıcı tabakalarda (Kazaklar gömlek be Pantolon, şapka, eldiven ve dış çoraplarda kullanılır
Pamuklu	İyi nefes alır, sıcak havada rahattır. Kuru haldeyken işlevseldir, Ucuzdur	Çok su çeker ve tutar. Islanınca yalıtıcı özelliklerini kaybeder. Çok yavaş kurur	Genelde dağcılık kullanımına elverişli değildir. Ancak harici olarak: Sıcak iklimlerde kullanım için tişörtler, güneş şapkaları, bandanalar

İster uzun bir keşif gezisine çıkın isterseniz bir günlük bir seyahate. Her iki durumda da doğru giyecek donanımı işinizi kolaylaştırır. Çok rahat bir ortama takım elbiseyle gitmek veya takım elbiseyle gidilecek bir toplantıya spor kıyafetle gitme inanılmaz bir huzursuzluk ve rahatsızlık verir. Belki başınız belaya girmez ama o günü huzursuz geçirirsiniz.

Üzerinizdeki giysilerin fazla işe yaramadığını, hayata tutunma durumunda kaldığınızda öğrenmek kadar acı bir şey yoktur. İşte o zaman “keşke” ile başlayan cümleler kurarsınız. “Keşke daha kalın bir şey alsaydım, keşke eldiveni unutmasaydım” gibi cümleleri kuramaya başladığınızda iş işten geçmek üzeredir. Giysilerinizin o anda işe yaramadığını anlamak çok yanlış bir zamanda anlamaktır. Çünkü bu aşamadan sonra belki de o giysinin performansına ve sizin bu durumda nasıl davranacağınıza bağlı olacaktır.

Yaptığınız etkinlik ne olursa olsun etkinliğe uygun malzeme seçimi yapmak etkinliğin sorunsuz geçmesi için önemli adımlardan biridir. Yanlış bir malzeme seçimi hiç ummadığınız bir anda yaşamınızı riske atabilir. Kendinizi hiç önemsemediğiniz bir malzeme yüzünden yaşamınızı kurtarmaya çalışıyor bir halde bulabilirsiniz. Ya da küçük bir malzemenin ne kadar yaşamsal bir öneme sahip olduğunu ve yaşamınızı kurtardığını yaşayarak anlayabilirsiniz.

Etkinlik için malzeme seçiminin ilk şartı yapacağınız etkinliğin niteliğidir. Örneğin asla çadır kurmayacağınız bir etkinlik için çantanıza çadır alırsanız bu size ciddi bir yük getirir ve taşıdığınız malzemenin hacmi de artacağı için yolculuklarda da sorun yaşarsınız. Unutmamanız gereken önemli bir şey var: “İnsanlar doğru hesaplamalar yapamadığı için zor durumlara düşerler”. Eğer seçtiğiniz etkinliğe uygun malzeme almazsanız siz de böyle bir durumda kalabilirsiniz.

İyi ve doğru malzeme etkinliğinizi çok keyifli hale getirebilir. Bu malzemeleri zaman içinde edinerek eksiklerinizi tamamlamanız ekonomik olarak da sizi rahatlatacaktır. Etkinlik öncesi alacağınız malzemeleri hemen etkinliğe götürmemeli önce test etmelisiniz. Bu Malzemeler genel olarak bir çadır, giyecek, uyku tulumu, ayakkabı, ilk yardım seti, teknolojik cihazlar, ocak seti ve bunları taşıyacak bir çantadan ibarettir.

Doğru malzeme seçimi daha önce de söylediğim gibi yaşamsal önem sahiptir. Etkinliğin türü ne olursa olsun çantanızda bulunması gereken bazı temel malzemeler vardır. Bir kâşifin çantasında mutlaka bu malzemelerin olması gerekir.

Giysi seçerken, her zaman en kötü durum senaryosuna göre hareket edilmelidir.Yaşama tutunmanın yolu başınıza bir şey geldiğinde ani tepki vermek değil, başınıza bir şey gelmesini önlemektir. Böyle bir koruyucu planlama en kötü durum senaryosu devreye girinceye kadar işe yarar. Öyle bir şey olur ki çok önlem almış ve her şeyi öngörmüş olsanız bile risk başlar. Bu çok özel bir durumdur. Birçok doğa sporcusu başlarına gelen birçok olayı belki de hiç farkında olmadan atlatmıştır. Bunu nedeni hazır olmalarıdır. Zaten insanları Zor Koşullarda Yaşam mücadelesine sokan etken de hazır ve planlı olmamalarıdır.

Sadece hayatta kalma durumunda değil birçok olayda bazı insanlar asla geri adım atmaya yanaşmazlar. Bunu çoğunlukla küçültücü bir şey olarak görürler. Oysa aklı başına bir insan her zaman ger adım atmasını bilmelidir. Hele bir de söz konusu olan şey doğaysa geri adım atmaktan asla kaçınılmamalıdır. Geri adım atmak daima iyi bir fikirdir ve hayatta kalmanız sağlayabilir.

Hayata tutunmak için giysi donanımlarınız çok iyi olmalıdır. Seçeceğiniz giysiler de rastgele değil bulunmayı düşündüğünüz ortama göre olmalıdır. Soğuk ortam giysileriyle ılıman ortam ve tropikal ortam giysileri farklıdır. Bunları yanlış giyerseniz zarar görürüsünüz. Giysileriniz bulunduğunuz çevrenin koşullarına uygun olarak seçilmeli ve zor durumda kaldığınıza siz koruyabilmelidir.

Sadece giysileriniz değil tüm ekipmanlarınız için geçerli olan en önemli şart, doğru giysi kullanımdır. Yani giysileriniz çok iyi olsa bile siz onları doğru kullanamıyorsanız ciddi sorun yaşayabilirsiniz. Örneğin yürümeye başladığınızda tüm giysilerinizi giyerseniz hava ne kadar soğuk olursa olsun kısa bir süre sonra terlemeye başlarsınız. Mola verdiğinizde başka giyecek bir şey olmadığı için terleme kısa sürede yerini üşümeye bırakır. Böylece iyi malzemeyle bile donma tehlikesi geçirebilirsiniz.

Yola çıkmadan temel giysilerinizi organize etmeniz ve çantanıza yerleştirmeniz şarttır. Amacımız etkinliğimizde hayatta kalmak değil eğlenmek, çok yer görerek farklı coğrafyaları ve kültürleri öğrenmek olmalıdır. Giysiler dışında, uyku tulumu, ocak seti, diğer malzemeler ve bunları taşımak için bir sırt çantası olmalıdır. Hazırladığınız malzemelerin sırta çantasına tıka basa değil rahat sığması da etkinliğiniz için önemlidir. Tıka basa dolu bir sırt çantasından kolay kolay bir şey alamazsınız. Ayrıca çanta dengeli olmalı ki kolay taşınabilsin. Yanınıza aldığınız ekipmanların yırtıldığında, söküldüğünde veya bozulduğunda nasıl tamir edileceğini de bilmeniz etkinliğinizin konforlu açısından çok önemlidir.

Taşımanız gereken yükü önemli ölçüde azaltmak için önemli üç donanımı dikkate almanız önerilir. Standart bir çadır, malzemeler ve uyku tulumu. Bu üçlünün ağırlığı toplam 9 kilogramı civarında olmalıdır. Ancak etkinliğiniz çok uzun bir süreyi kapsayacaksa bu miktar iki katına kadar çıkabilir. Bu üç paket büyük üçlü olarak adlandırılır. Çadır ve uyku tulumunuz küçük olursa çantanızda daha az yer kaplar ve yürüme konforunuz artar. Amacına göre uyku tulumu seçmeniz bazen yükünüzü çok azaltabilir.

Buradaki amaç daha az ve hafif ekipmanla daha nitelikli etkinlik yapmaktır. Bunları sağladığınızda gittiğiniz her yerde kendinizi çok özgür hissedersiniz. Daha hafif ama konforlu malzeme aldığınız için yükünüz azalır, yükünüz azaldığı için daha rahat hareket eder, daha az yorulur, daha çok mesafe kat eder ve planlarınızı uygulayabilirsiniz.

Etkinliğiniz için hangi ekipmanları alacağınıza karar verirken bulunduğunuz yeri değil gitmeyi düşündüğünüz ortamı ve kalacağınız en zor durumları da düşünmelisiniz. Kendi kişisel kapasiteniz ve gereksinimleriniz, hava durumu, arazinin yapısı, en kolay ve zor koşullar, donanım durumunuz ve etkinliğinizin süresini ön görürseniz ekipmanlarınızı daha sağlıklı ve doğru seçebilirsiniz. Hangi aktivite için nasıl bir donanım seçmeniz gerektiğini iyi bilmelisiniz. Hayata tutunmanı önemli şartlarından biri budur. Yanlış donanım her zaman öldürmez ama günlerce gereksiz yere fazladan yük taşımanıza neden olur.

Bu da etkinliğiniz eğlenceli olmaktan çıkarıp işkence haline getirir. Çok gazla enerji tüketerek çabuk yorulabilirsiniz. Bu da hiç olmadık bir anda hata yapmanıza neden olabilir. Birkaç gün içinde planladığınız seyahatin gerisinde kalmaya başladığınızı göreceksiniz. Bu nedenle gerektiği zaman ekipman kısıtlaması yapmalısınız. Az ekipman kadar fazla ekipman da gereksizdir. Taşıyacağınız gereksiz ekipman arttıkça bazen gerekesinim duyabileceğiniz ekipmanları almayı unutabilirsiniz. Örneğin ince bir eldivenin yokluğu bile ciddi problemlere yol açabilir.

Trekking için kullanılacak sırt çantaları günü birlik yürüyüşler için 30 litre, bir haftalık etkinlik için ise 65-80 litre olmalıdır. Etkinliğinizin süresi ne olursa olsun bu hacimdeki çantaların tıka basa dolmaması gerekir. Daha önce de söylediğim gibi ne kadar çok yük taşırsanız o kadar çok yorulursunuz. Fazladan alacağınız her donanım için efor sarf edeceğinizi unutmayın. Yürüyerek yapacağınız etkinliklerde fazladan taşıyacağınız her malzeme lükstür. Doğada ve keşif etkinliklerinde lükse yer yoktur.

Dağ bisikleti ile yapacağınız etkinliklerde de aynı kural geçerlidir. Fazla malzeme lükstür ve çantada yeri yoktur. Bisiklet çantaları, ön, arka veya yan taraflara sığacak şekilde tasarlanmıştır ve çeşitli şekil, boyut ve kapasitelerdedirler (5 ila 50 litre). Bu hacim çadır, uyku tulumu, yemek pişirme ekipmanı ve yedek giysi gibi temel malzemeleri taşımak için yeterlidir. Ancak söz konusu bisiklet olunca yedek lastikler, iç lastikler, kablolar ve aletlerin de taşınması gereklidir.

Yan kapaklar 80 litreye kadar kapasiteye sahiptir. Yaklaşık 25 litrelik bir artırma da olabilir. Ekipman için bu hacim fazlasıyla yeterlidir ancak, ekstra koruyucu ekipman, bakım araçları (yedek lastikler dahil) ve bazı durumlarda yedek yakıt alınması gereklidir. Bu da etkinlik için kullanacağınız ekipmanın alanını daraltabilir.

Dağlar veya çöl gibi engebeli arazilerde büyük veya uzun süreli ekspedisyonlarda yük hayvanı kullanılabilir. Düzgün bir yükleme ile yük hayvanları ciddi bir yükü taşıyabilirler. Örneğin bir at vücut ağırlığının yüzde 20'sine kadarını taşıyabilir; Bir deve 450 kg ağırlığa kadar taşıyabilir. Ancak hayvanlara yük yüklerken çok fazla zorlamama gereklidir. Örneğin 150 kg yük bir deve için idealdir. Yük arttıkça develerin ve atların da performansı düşer.

Etkinlikler bazen araçlarla yapılır. Fazla yük burada da sorundur. Araca güvenip her şeyi yüklerseniz araç ya çok verimsiz kalır ya da çok fazla yakıt harcar. Aracın boyutu alacağınız ekipmanın miktarını belirlemekle birlikte, planlamayı yaparken aracın boyutunu değil ihtiyacınız olan malzeme miktarını ve ağırlığını hesaplamalısınız.

Bazı kayıklar ve kanolar yaklaşık 300 kg yük taşıyabilir. Kanoyla seyahatlerde uzun süre kimseyle karşılaşmayabilirsiniz. Bu nedenle temel gereksinimlerimiz almayı unutmayın. Suya yakın olduğunuz için ekipmanlarınızın ıslanmaması için su geçirmez torbalar kullanmakta yarar vardır.

İster yüksek bir dağ tırmanışı olsun ister sıradan bir doğa yürüyüşü veya bir ülkede coğrafik keşif. Etkinliğinizde yanınızda bazı temel malzemelerin bulunması gerekir. Bu malzemeler küçük bir paket yapılarak çantanın bir köşesinde durmalıdır

Bu üçlü amacı ne olursa olsun, seyahat edenlerin çantasında bulunması gereken en önemli malzemelerdir. Artık akıllı telefonlarda yön bulma ile ilgili her türlü uygulama kullanmak mümkün ancak yine de su geçirmez bir kılıfta taşınacak bir topoğrafik harita hiç umulmadık zamanda yaşam kurtarabilir. Ancak haritayı sağlıklı kullanabilmek için de çantanızda bir adet pusula ve GPS bulundurmak şarttır. “GPS varken pusulaya gerek var mı” sorusunun tek yanıtı “evet var” dır. Çünkü uyduların devre dışı kalması veya GPS in pillerinin bitme riski her zaman vardır. Oysa pusulanın öyle bir sorunu yoktur.

Etkinliğinizin kapsamı ne olursa olsun çantanıza acil durumlar için yedek giyecek bulunması şarttır. Yedek giyim eşyası seçilirken karşılaşılacak en kötü koşul düşünülmelidir. Örneğin çok soğuk olmayan bir havada ıslak giysilerinizle sığındığınız bir barınak veya mağarada bu giysilerimizi değiştirmezseniz hipotermi riski artar. Oysa kuru giysilerle sorun olmadan bekleyebilirsiniz. Yedek giysini çantanızda kapladığı alan ile işlevi arasında büyük bir ters orantı vardır. Bir pantolon, iç çamaşırı ve bir çift çorap yaşamınızı kurtarabilir

Zorlu koşullarda yaşam mücadelesinin en büyük sorunlarının başında yiyecek tükenmesi gelmektedir. Nedense insanlar yiyecek konusunu çok hafife almakta hatta etkinlik sırasında bile yeterli beslenmemektedirler. Acil bir durumda bir anda mahsur kalabilir ve kısa sürede yiyeceğe ihtiyaç duyabilirsiniz. Bu nedenle her zaman hesaplanılandan fazla yiyecek alınmalıdır. Çünkü en ideal hava koşullarında bile hava aniden bozabilir, kaybolmazsanız bile mahsur kalabilirsiniz. Bu nedenle her zaman planlanandan fazla yiyecek alınması şarttır. Ancak bu çantanın tıka basa yiyecek doldurulması anlamına da gelmemektedir. Çünkü fazladan yiyecek aynı zamanda çok fazla yük demektir ki bu da başka sorunlara yıl açmaktadır.

Etkinliğiniz sırasında en çok ihtiyaç duyacağınız malzemelerin başında kafa feneri gelir. Geceye kalındığında bir ışık kaynağı gereklidir. Kafa fenerlerinin birçok çeşidi vardır. Bir kafa feneri ne kadar çok işleve sahipse o kadar çok yararlıdır. Kafa fenerleri çantanın her zaman çok kolay ulaşılacak bir gözünde olmalıdır. Kafa fenerleri için en önemli özellik açma kapama düğmesidir. Bazı kafa fenerleri çanta içinde açılarak pillerin bitmesine yol açar. Fener alırken bu özelliğe dikkat etmek gerekir.

Bir dağcı için çantada olması gereken en önemli malzeme bir ateş kaynağı ve bir tutuşturucudur. Dağda kibrit ve çakmak gibi ateş kaynağı olmayan bir dağcının yaşamı tehlikeye girebilir. Sıcak su içemeyen, yemek pişiremeyen bir dağcı hemen geri dönmelidir. Ateş bir dağcı için bu kadar önemlidir. Acil durumlar için hızlı bir şekilde ateş yakmak için birkaç basit tutuşturucu da hayat kurtarır.

Yemek yapmaktan, dal keserek basit barınak yapmaya kadar birçok işe yarayan bir malzemedir bıçak. Son yıllarda üzerinde tutuşturucu da olan birçok farklı bıçaklar da kullanılmaya başlanmıştır.

Etkinliğiniz sırasında rüzgâr ve güneş ciddi sorunlar yaratabilir. Hele ortamda bir de kar varsa mutlaka güneş kremi ve güneş gözlüğü kullanmanız gerekir.

Etkinliğinizi niteliği ne olursa olsun her ortamda ve koşulda işe yarayacak iki malzemedir. Bivak torbası hacmi çok küçük ama işlevi çok büyük bir malzemedir. Tam bir torba şeklinde olan bivak, yalıtıcı özelliğe sahip kumaştan yapıldığı için en kötü koşullarda bile çok yararlı bir malzemedir. Bivak torbasına giren biri dış koşullardan çok az etkilenir ve vücut ısısını korumayı başarır. Toplam ağırlığının en fazla yarım kilo olması da büyük bir avantajdır. İkinci bir yalıtım malzemesi de ağırlığı 200 gram bile olmayan Alüminyum battaniyedir. Çok zor koşullarda sığınılan bir yerde vücut ısısını koruyarak hipotermiyi önleyebilir. Her iki malzeme de çantanın bir köşesinde olması gereken önemli malzemelerdir.

Hiç hesaba katılmayan ama çok işlevsel olan dikiş seti her koşulda işe yarayabilir. Küçük bir sökülmeyi tamir edemezseniz kısa sürede daha büyük bir sorunla karşılaşabilirsiniz. Bu nedenle temel malzemeler arasında mutlaka bir dikiş seti ve bir çadır tamir seti bulunmalıdır.

Bir misina ve birkaç kancadan oluşan küçük bir takım zor durumlarda kaldığınızda derelerden balık tutarak hayata tutunmanızı sağlayabilir. Ancak bu kiti kullanmak için balık tutmayı bilmeniz gereklidir. Özellikle dağlardan akan derelerde veya tundralarda balık tutmak denizde balık tutmaktan çok zordur. Derede balık olduğunu görseniz bile eğer balık tutmayı bilmiyorsanız muhtemelen aç kalırsınız.

Sırt çantaları, yürüyüşçülerin rahatlıkla ağır yük taşıması için tasarlanmıştır. Çantalar çoğu su geçirmez, çeşitli malzemelerden üretilmektedir. Bununla birlikte, uyku tulumunun ve yedek giysilerin kuru kalması için sırt çantanızın içinde ayrı bir su geçirmez çanta kullanmanız gerekir. Ayrıca sırt çantalarının yağmura karşı bir kılıfı da vardır. Etkinlik sırasında kullanmadığınız malzemelerin ıslanması ciddi sorunla yaratır.

Etkinlikler için kullanılan sırt çantaları 30 ile 80 litre arasında değişmektedir (Şekil 4.1,2). Genel olarak en az 65 litrelik bir sırt çantası kullanılmaktadır. Bu çantalar gerektiğinde 80 litreye çıkacak özelliğe de sahip olmalıdır. Bir iskelete sahip olmayan çanta son derece amatördür ve çuvaldan farkı yoktur. Bu nedenle çantanın iskeletinin olmasına dikkat edilmelidir. Çantada önemli olanın omuz askıları olduğu düşünülür. Oysa çanta belde taşınır. Bu nedenle alacağınız çantanın bel kolonu yoksa sakın almayın. Bel kolonu olmayan bir çantayla yürüyüş yaptığınızda, kısa bir süre sonra omuzlarınızın uyuştuğunu göreceksiniz.

Çantanın vücudunuza tam oturması için ayarlanabilir modellerden olmasında fayda var. Çantalar erkek ve kadın vücut yapılarına göre farklı tasarlanmıştır. Çanta alırken buna dikkat edilmelidir. Kötü ve sallanan bir çanta etkinliğinizi zehir edebilir. Doğa yürüyüşü için daha küçük bir çanta iş görür. Kriter ise boynunuza çapraz asacağınız fotoğraf makinesi dışındaki her malzemenizi içine rahatlıkla koyabilmek olmalıdır.

Sırtı çantası alt üst kısımdan oluşur. Alt kısım genellikle uyku tulumu koymak için kullanılır. Bir fermuarla üst kısımdan ayrılır ancak bu fermuar çoğunlukla kullanılmaz. Boyunluk kısmı çantayı kapatmak için kullanılır. Boyunluklar aynı zamanda çantanın hacmini de artırır.

Şekil 4.1: Farklı Boyutlarda ve farklı kullanım amaçlı sırt çantaları

Şekil4. 2: Dolu bir sırt çantasının kesiti

Etkinliğin rahat olması için uyku tulumu ve matınızın çok iyi olması gereklidir(Şekil4.3). İkisinin de iyi olması halinde kampın en azından barınma kısmı çok iyi geçebilir. Kaz tüyü uyku tulumları çok daha iyidir ama ıslandığı zaman biraz geç kurumaktadır. Elyaf tulumların çabuk kuruma özelliği vardır.

Tulum alırken; özellikle mumya biçimli, hafif, belli bir koruma derecesi olan, sıkıştırıldığında iyice küçülebilen, çantada çok az yer kaplayan bir tulum olmasına dikkat edin. Tulumunuz, içine girdiğinizde iplerle iyice büzülerek ısı kaybını önlemeli. Çünkü uyku tulumları vücuda ısı vermez, vücut ısısını korur. Artık pek kalmadı ama yine de hatırlatmakta fayda var. Kafa kısmı olmayan yorgan biçimli bir tulum alırsanız gece sabaha kadar titrersiniz.

Şekil 4.3a. Uyku tulumu b. Farklı mat türleri

Bir tulumun ne kadar sıcak tutacağı içindeki yalıtıcı malzemenin miktarına ve kalitesine bağlıdır. Tulumlar çok basit olarak yazlık, üç mevsimlik ve kışlık olarak ayrılırlar. Tulumun tasarımı ve derecesi çok önemli olmakla birlikte eğer tulumdan dışarıya bir ısı kaybı varsa üşümemek neredeyse imkânsız gibidir. Bu nedenle tulumun kapşonundaki ipleri kullanarak tulumu iyece büzüp dışarıya hava çıkmasını engellemek gerekir.

Uyku tulumları için son yıllarda sadece iki yalıtım malzemesi kullanılmaktadır. Bunlar elyaf gibi sentetik yalıtım malzemeleri ile kaz tüyünden yapılmış uyku tulumlarıdır.

Kaz Tüyü Uyku Tulumları: İyi ısıtması, sıkıştırılınca çok küçülebilmesi, torbasından çıkarılınca hemen şişebilmesi, hafif olması ve çok sıcak tutabilmesi özellikle yüksek irtifa tırmanışlarında tercih edilmelerini sağlar. Ancak sentetik tulumlara göre çok saha pahalıdırlar ve ıslanınca kolay kolay kurumazlar. Islak bir kaz tüyü tulum hem kalınlığını yitirir hem de kuruyuncaya kadar yalıtma özelliğini tamamen kaybeder. Bu nedenle kaz tüyü tulumlar nemli bölgelerde sorun yaratabilirler.

Sentetik Uyku Tulumları: Bu tür tulumların en büyük avantajı neme dayanıklı olmaları ve ıslanınca çabuk kuruyabilmeleridir. Ayrıca sentetik tulumlar ıslakken de koruyabilirler. Kaz tüyü tulumlara göre daha ucuz olmaları da başka bir avantajlarıdır. Ancak bu tulumlar kaz tüyü tulumlara göre daha ağırdır ve bu tulumlar kadar sıkıştırılamazlar. Dolayısıyla çantada çok yer kaplarlar. Ucuz olmalarına rağmen kaz tüyü tulumlar kadar uzun ömürlü değildirler. Bu nedenle bir doğa sporcusunun hem sentetik hem de kaz tüyü tuluma sahip olması gerekir. Doğa sporcusu hangi tulumu kullanacağına gideceği faaliyete göre kendi karar verir.

Tulum Bakımı: Uyku tulumlarını sıkıştırılmış bir halde bırakmak onların ömrünü kısaltır. Kamp toplanırken kurutmak yeterli değildir. Faaliyetten döndükten sonra iyice havalandırılıp kurutulduktan (tulumlar kuru gözükse bile içlerinde nem kalmış olabilir. Bu nedenle iyice kurutmak gerekir) sonra daha geniş olan fileden yapılı torbasında sıkıştırılmadan saklanması tulumun ömrünü uzatır. Çok kirlenen bir tulumu bir küvetin içinde sabunla yıkamak en sağlıklı olanıdır. Kurutmak için asmakta bir sakınca yoktur. Eğer makinede yıkamak istiyorsanız ön yıkamalı makinelerde hassas programda yıkamalısınız ve devirde sıkmamalısınız. Çıkarıp asmak en mantıklı kurutma yöntemidir. Yine de elde yıkanmasını öneririm. Yapılan başka bir hata da özellikle kaz tüyü tulumları kuru temizlemeye vermektir. En mantıklı olan temizleme için tulumun üzerindeki yönergelere göre hareket etmektir.

Mat: Kamp yapanlar için en büyük sorun neyin üstünde yatacaklarıdır. Kamp malzemesi alırken mat da alırlar ama "bunun üzerinde nasıl yatarım" diye düşünür dururlar. Kimi şişme deniz yatağı götürür, kimi de birkaç battaniye. Ama hiç biri iyi bir matın konforunu tutamaz. Ancak tulumunuz ne kadar iyi olursa olsun, matınız kötüyse yine üşürsünüz. Çünkü tulumun altı, yani yere gelen kısmı her zaman 0oC’dir.

İyi bir yalıtım malzemesi uyku tulumunun konforunu artırır. Bu yalıtım malzemesi de iyi bir mattır. Matların kalınlığı ortalama 0.8m. dir. Ancak ciddi bir dağcılık etkinliğinde kullanılan matların kalınlığı 1.5 cm. ye kadar çıkar. Alacağınız matın hafif olmasına ve sadece yazın değil kışın da kullanışlı olmasına özen göstermelisiniz. Oluklu yapıda olması ısı yalıtımında yüksek performans sağlamasına neden olur.

İyi ve konforlu bir etkinlik için iki malzeme çok önemlidir ve önem dereceleri aynıdır (Şekil4.4). Bunlar sırt çantası ve ayakkabılardır. Kötü ve dengesiz bir çanta, faaliyetin çok yorucu ve tatsız geçmesine neden olur. Ayakkabısı kötü olan doğa sporcusunun, planladığı programı bitirmesi ise neredeyse imkânsızdır.

Ayakkabı kısa bir süre içinde, ayaklara yürümeyi engelleyecek kadar büyük zararlar verebilir. Doğa sporlarına ilk başlayanlar, biraz da paraları varsa, her malzemenin en iyisini almanın başarı için şart olduğunu düşünürler. Ayakkabı için de aynı hata yapılır. Oysa bu büyük bir hatadır. Ayakkabı için birçok markanın ismini vererek bu marka diğerlerine fark atıyor demek de çok doğru değil. Bazı markaların bazı modelleri özel faaliyetler için neredeyse tektir ama genel olarak üst düzey markaların genel kullanım için olan modellerinin, birbirlerine karşı fazla bir üstünlüğü de yoktur.

Ayakkabı fiyatına göre değil kullanım amacına göre seçilir. İlk şartımız rahat, dayanıklı ve koruyucu özelliklere sahip olması. Su geçirmezliği de büyük bir konfordur. Ayakkabıda ne kadar az dikiş varsa su geçirmezliği o kadar fazladır. Tek parça deriden yapılmış olması da teknik olarak bir başka tercih nedenidir. Ayakkabının gore- tex kumaş tarafından kaplı olması çok önemlidir. Bu kumaş türü dışarında içeriye su geçirmez ama içeriden dışarıya su buharını göndererek ayağın kuru kalmasını sağlar. Ayakkabının dayanımını artırması açısından çarşak bandının bulunması gereklidir.

Ayakkabının ayağı sıcak tutması dışında kuru tutması da önemlidir. Bunun için nefes alabilen kumaşlardan yapılmış ayakkabılar tercih edilmelidir. Ayakkabı bileği mutlaka kavramalı, kaygan zeminde iyi tutunabilmelidir. Topuğun biraz üzerinde bulunan spor ayakkabısı türü ayakkabılar hem bileği kavrayamadığı, hem de tabanları arazi koşullarına uygun olmayacak kadar ince olduğu için kazalara sebep olabilir.

Ayakkabının tabanı yere bastığınızda taşları hissetmeyecek kadar sert, ama yürüyüş için de esnek olmalıdır. Ayakkabının esnekliği ise kişinin ağırlığına ve zeminin durumuna göre değişebilir. Zemin çok sert değilse esnek tabanlı bir ayakkabı yeter ama dağa gidilecekse mutlaka sert tabanlı bir ayakkabı seçilmelidir.

Dağcılık amaçlı üretilen ayakkabılar biraz daha ağırdır ve dişleri daha derindir. Tabanları esnek değil tam tersine çok serttir. Bu tabana Vibram Taban ismi verilmektedir. Bu özellik çamurlu zeminlerde veya eğimli yamaçlarda kaymayı önler. Doğa yürüyüşü yapanlarla kampçıların ayakkabılarının dişleri, dağcılık ayakkabılarından daha küçük olabilir.

Ayakkabıda kullanılan astar da kaliteyi doğrudan etkileyecek bir özelliktir. Astarın dayanıklılığının yanı sıra hava ve nem geçirgenliğinin olması, kolay kuruması ve koku tutmaması istenen diğer özelliklerdir. Çok koku yapan bir astara sahip ayakkabı kullanan biriyle aynı çadırda kalmak ciddi bir problemdir.

Ayakkabının ağırlığı da önemli bir etkendir. Aralarında 1 kg fark olan aynı kaliteye sahip iki ayakkabıdan her zaman hafif olan tercih edilmelidir. Ağır bir ayakkabı bir kaç saatlik bir yürüyüş için fazla fark etmez belki ama 10 günlük bir ekspedisyonda karşınıza ciddi bir yük olarak çıkar.

Ayakkabı fiyatları 200 ile 2000 TL arasında değişmektedir. Ancak ortalama bir ayakkabı 400 Lira civarındadır. Bu fiyat aralığı ilk başta çok fazla gelebilir ama işlevi ve kullanım ömrünü hesapladığınızda fiyatın hiç de pahalı olmadığı görülebilir. İyi kullanırsanız bakımını iyi yapmak şartıyla bir ayakkabıyı on yıl bile giyebilirsiniz. Üst düzey doğa sporları markalarının ayakkabılarının birbirine benzeyen modelleri arasında büyük bir fiyat farkı yoktur. Eğer bir ayakkabı düşünüyorsanız mutlaka sezon sonunu bekleyin. Bazen yarı fiyatına bir ayakkabı almanız mümkün olabilir.

Şekil 4.4: Farklı Ayakkabı Türleri

İlk kural alacağınız ayakkabının numarasının, kendi ayak numaranızdan yarım numara daha büyük olmasıdır. Yani günlük hayatta giydiğiniz ayakkabılardan biraz daha büyük olmalıdır. Ayağınıza tam oturan bir dağ ayakkabısı daha ilk faaliyetinizde sizi mahveder. Bu değişmez bir kuraldır. Ayak parmaklarınızı ayakkabı içinde çok rahat hareket ettirebiliyorsanız ayakkabı ayağınıza uygun demektir.

Bir kış etkinliğinde ayakkabınız ne kadar iyi olursa olsun eğer parmaklarınız içeride oynamayacak kadar sıkışmışsa parmaklarınız donar. Ayakkabı içinde kan dolaşımının iyi olması gerekir. Çok fazla büyük bir ayakkabı da uygun değildir. Bu kez ayağınız ayakkabının içinde kayar. Bu kaymayı önlemek için ayağınızı sürekli olarak kontrol etmeye çalışırsınız. Bu da ciddi bir enerji kaybına neden olur.

Yapılan hatalardan biri de ayakkabı aldıktan hemen sonra etkinliğe katılmaktır. Böyle yapanların çoğunun ayaklarının dönüşte yara içinde kaldığını unutmayın. Ayakkabıyı ayağa alıştırma dönemi vardır.

Doğa sporlarına uygun olan ayakkabılar sert olduğu için ayağa iyice alışana kadar biraz vurabilir. Bu nedenle ayakkabı – ayak ilişkisinin iyi olması şarttır. Dağ ayakkabısını kentte giyenlere artık kimse garip garip bakmıyor. Bu nedenle fırsat buldukça ayakkabıyı giyerek, bir etkinlik öncesi ayak vurma sorununu ortadan kaldırmak gerekir. Toplam 20 km kadar bir yürüyüş ayağınızın ayakkabıya alışmasını ve ayağınıza bir daha zarar vermemesini sağlayacaktır.

Bir ayakkabının ömrü ona ne kadar iyi baktığınızla ilgilidir. İyi ve düzenli bir bakımla kaliteli bir dağ botunu senelerce kullanabilirsiniz. Her faaliyet sonrasına ayakkabılar iyice temizlenmeli ve oda sıcaklığında kurumaya bırakılmalıdır. Ayakkabılarınızı soba veya kalorifer yanında kurutmayın. Her ayakkabı için önerilen bakım kitlerinden alarak daha kolay bakım da yapabilirsiniz. Üreticinin önerdiği bakım tavsiyelerine mutlaka uyulması lazımdır.

Dağ ayakkabıları yaz ve kış ayakkabıları olarak ikiye ayrılır. Yaz ayakkabıları deri veya deri/kumaş botlar olarak imal edilir. Dağcıların her zaman ilk tercihi deri ayakkabılardır. Teknolojik ürünler ne kadar devreye girerse girsin deri ayakkabıların egemenliği kolay kolay bitmez. Yaz tırmanışlarında kullanılan ayakkabılar yukarıda çok detaylı olarak anlatılmıştır. Deri/kumaş ayakkabılar daha hafiftir, ayağa daha kolay uyum sağlarlar, ıslanınca kolay kurur ve fiyatları deri ayakkabılara göre daha ucuzdur. Ancak birkaç kullanım sonrasında ayakkabı iyice gevşer ve krampon kullanımı sorun olmaya başlar. Ayrıca engebeli arazide sorun yaratabilir.

Kış ayakkabıları ise biraz daha farklıdır. Bu ayakkabılar genellikle plastik bir dış bot ile yalıtkan özelliğe sahip bir iç bottan (mest) oluşur. Kış tırmanışlarında bu ayakkabılar sert tabanları nedeniyle kar ve buzda tırmanmak için idealdir. Su geçirmezler, bu nedenle karda saatlerce yapılan yürüyüşlerde ayaklar kuru kalır. Plastik botların içindeki iç botlar yalıtkan özelliğe sahip oldukları için ayaklar üşümez. Tam tersine ayaklar terleyebilir bile. Rahatlıkla krampon takılabilmesi ise başka bir avantajıdır. Dağa tırmanmaya giderken tırmanış noktasına kadar bu ayakkabılarla yürümek kolay değildir. Bu nedenle kampa kadar hafif trekking ayakkabıları ile yürümek daha mantıklıdır.

Ayakkabı tek başına değil iyi bir çorapla verimlidir. Bu nedenle ayakkabı alırken çorapla uyumlu olmasına özen gösterilmelidir. Çorapların dağ için imal edilmiş yün veya sentetik malzemelerden yapılmış olması gerekir.

Kış tırmanışlarında ayakkabı ve çorap kadar önemli olan bir malzeme de tozluktur. Ayakkabıların içine sadece bileklerden kar girebilir. Tozluklar ayağın üstünden dize kadar olan bölgede kullanılır ve ayakkabının üzerinden geçtiği için ayakkabıya kar girmesini önler. Tozluklar sadece kar için değil çamur için de kullanılır ve su geçirmez kumaşlardan yapılır. Tozluğun ayakkabıyı ve ayağı sımsıkı sarması çok önemlidir.

Yaşanmış bir olay

2018 yılının Mart ayında FAS sınırları içinde bulunan Atlas dağlarının en yüksek zirvesi olan 4167 metrelik Toubkal zirvesine tırmanmadan önce ekip arkadaşlarım Tunç FINDIK VE Ercan Selim KOLBAKIR ile üç gün boyunca Atlas dağlarının berberi köylerinde trekking yaptık. Üç yıldır dağlarda giydiğim trekking ayakkabılarım yürüyüşün son günü ayağımı vurmaya başladı. Bu arızanın hiçbir mantıklı açıklaması yok. Ama olunca oluyor bazen. Bu nedenle sürekli bir yedek ayakkabı olmasında fayda var. Ben de kar olmayan yerlerde spor ayakkabılarımı giyerek yürüdüm. Yine de her iki topuğum da trekking ayakkabılarım tarafında yıpratılmıştı. Tırmanışa başlayacağımız İmlil köyüne vardığımızda iki topuğumda da birer yara açılmıştı.

Sabah erkenden 1800 metreden 3200 metreye kadar yoğun bit tipi altında yürüdük ve ayakkabılarım ayağımı iyice vurdu. Kaldığımız dağ evinde her iki ayağıma da basit bir tedavi uygulayarak pansuman yaptık. Ertesi sabah -17 derecede başlayan tırmanışımız benim için tam bir işkenceye dönüştü. Acıya dayanarak ayaklarımı sürüye sürüye zirveye çıkmayı başardım. Türkiye’ye döndüğümde 15 gün terlikle gezdim. Bu tırmanışı sürdürmemeliydim. Ancak ayak acısı dışında başka bir problemim yoktu. Yine de pes edecek duruma gelseydim geri dönerdim. Doğru olan da budur zaten. Yani ne kadar tecrübeli olursanız olun malzemeleriniz bir gün sürpriz yapabilir. Buna karşı hazırlıklı olmanız gereklidir.

Fotoğraf 1 ve 2 . En arkadaki karlı zirve Toubkal (4167 m) ve Toubkalın zirvesinde

Herhangi bir etkinlik sırasında giyinme tercihi etkinliğin konforunu doğrunda etkiler. Kaliteli malzemeden yapılmış olan giysiler her zaman daha avantajlıdır. Ancak giyinme konusunda eğitimsiz biri çok iyi giysilere sahip olsa bile yanlış giyindiği için ciddi sorunlar yaşayabilir. Örneğin soğuk havada çok sıkı giyinen biri birkaç kilometre yürüdüğü zaman terlemeye başlar. Dinlenme anında başka giysi giyemeyeceği için üşümeye başlar. Bu durunda bazen hipotermi bile gerçekleşebilir.

Günümüzde her türlü etkinlikte kullanılmak üzere çoraptan, iç çamaşırına kadar çeşitli giysiler üretilmektedir. Çünkü vücudunuzun hem soğuk hem de sıcak havalarda doğru ısıda kalması, enerjinizi verimli kullanmanızı, dolayısıyla da etkinliğinizin konforlu geçmesini sağlar.

Doğa sporları için üretilen malzemeler üç farklı katmanda ele alınır. Bunlar iç katman, orta katman ve dışa katmanlardır. Etkinliğimizin önemi ne olursa olsun yanımızda çok iyi bir polar, yağmurluk ve bir anorak olmasında her zaman fayda var.

Vücudumuzla doğrudan temas eden katmandır. Bunlar doğa sporları için üretilmiş özel iç çamaşırlarıdır. Etkinlik ne kadar kolay olursa olsun belli bir aşamadan sonra terlemeye başlarsınız. Bu nedenle iç çamaşırlarınızın çabuk kuruyarak, gereksiz enerji kaybını önleyecek türden olması lazım. Enerji kaybı konusunda basit bir örnek verebiliriz. Terlediğimizde iç çamaşırlarımız kısa süre içinde ıslanır. Vücudumuz bir taraftan etkinlik için efor sarf ederken bir taraftan da iç çamaşırları kurutmak için fazladan enerji harcamaya başlar. Eğer iç giysilerimiz kolay kuruyan ve kuruduktan sonra esneyerek bizi rahatsız etmeyen türden ise çok fazla enerji kaybetmeyiz. Yapılan araştırmalar ıslak iç çamaşırının, kuru iç çamaşırına oranla çok daha fazla ısı kaybetmemize neden olduğunu göstermiştir. Bu giysiler sentetik olmalarına rağmen doğa sporlarında konforu sağlarlar. Eğer giysilerimiz pamuk ve yün gibi eskiden kullandığımız türden giysiler ise kurumaları çok zor olur ve çok enerji kaybederiz. Özellikle yün giysiler sürekli kullandığımız giysilerdir. Ancak ağırdırlar, çok su tutarlar ve kaşındırdıkları için rahatsız ederler.

Orta katman giysilerin amacı ısı alışverişini düzenli sağlamaktır. Yani bu katmana ait giysiler vücudumuzun ısısını korumak içindir. Bu katman giysiler doğa etkinliklerinde en verimli kullanılan giysilerdir. Orta katmanlarda, daha önce yünden yapılmış malzemeler kullanılıyordu ama artık günümüzde bu katman giysiler de sentetik malzemelerden yapılmaya başlandı. Orta katmanlar genellikle, gömlek, yelek ve kazak şeklindedirler. Orta katman giysilerin en bilineni Polartec kumaştan yapılmış olan polarlardır. Polar her doğa sporcusunun çantasında bulunması gereken bir orta katman giysidir ama yürürken çoğunlukla dış katman olarak kullanılır.

Çok hafif olmaları, çok az su emmeleri, çabuk kurumaları ve ıslakken bile vücut ısısını korumaya devam etmeleri nedeniyle doğa sporlarının vazgeçilmez malzemeleridir. Bunca avantajlarına rağmen iri gözenekli yapılarından dolayı rüzgâr korumaları olmayan bir malzemedir. Bu sorun da iki poların arasına windstopper (Rüzgâr kesici) özelliği olan ince bir tabaka konularak çözülmüştür. Yapılan bu işlem sonunda poların kalitesi artmakta, bu artışa paralel olarak fiyat da artmaktadır. Polar doğada güvenilir bir kumaş olduğu için üretici firmalar sürekli yeni ürün geliştirmektedirler.

Örneğin polar ceketlerin dış kısmına Pertex gibi microfiber bir rüzgâr geçirmez bir kumaş eklenerek ceketlerin rüzgâr geçirme sorunu çözmeye çalışılmıştır. Bu tip pertex destekli polarların windstopper ceketlere göre dezavantajları ise daha ağır olmaları ve yağmur geçirebilmeleridir. Orta katman giysiler önü kapalı kazak şeklinde de olabilir, önden fermuarlı da. Fermuar ısı kontrolünü sağladığından büyük bir avantajdır. İklimin sert olduğu bölgelerde veya kış yürüyüşlerinde kuştüyü veya elyaf dolgulu orta katman malzemeler de kullanılabilir.

Kaz tüyü dolgulu orta katman giysilerin hem hafif, hem de çok kolay küçülebilme özelliğine sahip olmaları büyük bir avantajdır. En büyük avantajları ise vücut ısınını çok iyi korumalarıdır. Ancak çabuk ıslanmaları ve ıslanınca hemen kurumamaları en büyük dezavantajlarıdır.

Elyaf gibi sentetik malzemeden yapılan orta katman giysiler de rahatlıkla kullanılabilir ancak hem ömürlerinin uzun olmaması hem de kaz tüyü kadar iyi performans vermemeleri en büyük dezavantajlarıdır. Etkinlik sırasında orta katman giysiler dış katman giysilerden daha çok kullanılabiliyorlar. Bu nedenle bu katman giysi alırken de kullanırken de ömrünün uzun olması için özen gösterilmesi şarttır.

Ayaklarımız kadar başımızı korumamız da vücut ısısının korunması açısından çok önemlidir. Kafamız kılcal damarların yüzeye en yakın olduğu bölgelerden biridir ve bu yüzden kafadan radyasyon yoluyla sürekli ısı açığa çıkar. 4 0C de vücut ısımızın % 50'sini, - 15 0C de ise vücut ısımızın % 75'ini kafamızdan kaybedebiliriz. Bu nedenle çok iyi bir şapka veya bere kullanmamız gerekir. Yazın kafamızı kaplayarak ısıdan koruyacak bir şapka, kışın ise tüm yüzümüzü kaplayacak balaklava türü bir başlık kullanılabilir.

Ellerden de önemli bir ısı kaybı olmaktadır. Bu kaybı önlemek için birçok eldiven çeşidi vardır. Anadolu’da kullanılan beş parmaklı veya tek parmaklı yün eldivenler çok iyi korumalarına karşılık ıslanınca işlevlerini büyük ölçüde yitirebiliyorlar. Sentetik malzemelerden yapılmış olan eldivenler hem çok iyi korur hem de ıslandıkları zaman çabuk kururlar. Bazı eldivenler, örneğin Gore-teks kumaştan yapılanlar hiç ıslanmamaktadır. Ancak eldiven kullanımının zamanını çok iyi ayarlamak gerekir. Sıcak bir havada eldiven kullanıldığı zaman vücut aşır ısınır, terler ve enerji kaybeder.

Bu tür giysilere koruyucu katman giysiler de diyebiliriz. Bu tür giysiler, vücut ısısını sabit tutmaya çalışan orta katman giysilerini, yağmur, kar ve rüzgâr gibi dış etkenlerden korurlar. Genellikle kaz tüyü veya elyaf mont, kaz tüyü, elyaf veya Gore-tex salopet ve pantolonlardan oluşurlar. Gore-tex piyasadaki tek su geçirmez ve nefes alabilir özelliğe sahip bir malzeme olmamakla birlikte en çok kullanılan ve en iyi performansı gösteren kumaştır. Bu tür malzemelerin hava almadan vücudu korudukları sanılır. Oysa bu malzemelerde ilk aranan özellik havalandırma özelliklerinin olmasıdır. İnsan vücudunun etkinlik sırasında terlediği ve bu terin dışarıya atılması gerektiği unutulmamalıdır.

Eğer kullandığımız dış katman giysiler hava almayan türden ise kısa bir süre içinde kendi terimiz bizi ıslatacaktır. Bu nedenle dış katman giysilerin kullanımı çok kolay ve pratik olmalıdır. Hava alabilir kumaşlardan yapılmış olmasının yanı sıra havalandırma için koltuk altı fermuarlarının olması veya montların çift taraflı fermuara sahip olmaları çok önemlidir. Fermuar kalitesi de dış katman giysilerin kalitesini etkileyen önemli bir ölçüdür.

Fermuarı bozulan bir dış katman giysisinin hiçbir koruyucu özelliği kalmaz. Fermuarların kaliteli olması, fermuar aralıklarından su girmesini de önler. Dış katman giysilerin cep sayısı fazla ve geniş olması, hayati önem taşıyan bazı malzemelere kolaylıkla ulaşılmasını sağlayabilir. Özellikle anorakların başlıklarının gerektiğinde kaskla beraber kullanılabilecek genişlikte olması gereklidir. Dış katman giysilerin dar olması etkinlik sırasında ciddi rahatsızlıklar yaratır. Bu nedenle dış katman giysilerin biraz geniş alınmasında yarar vardır. Çizelge 4’te doğa sporlarında kullanılan giysilerin yapıldığı kumaşlar verilmektedir.

Çizelge 4.1: Doğa sporlarında kullanılan Kumaşlar (Graydon and Hanson, 2005)