Doğada Başımıza Gelebilecek Olaylarla Başa Çıkmak

DOĞADA BAŞIMIZA GELEBİLECEK OLAYLARLA BAŞA ÇIKMAK

Issız Adada Kalmak

İncecik kumlarla kaplı muhteşem sahilleri olan, sahilden itibaren yemyeşil ormanlarla kaplı bir adada yalnız kalmak, ilk anlarda sorun olmayabilir hatta cazip bile gelebilir (Şekil 11.1a). Ancak zaman geçtikçe, kent yaşamındaki birçok şeyden özellikle ailenizden ve arkadaşlarınızdan uzak olmanız sizi rahatsız etmeye başlayacaktır. Her şeyin kısıtlı olduğu ortamdaki güzellikler kısa sürede geri plana atılacak ve bu muhteşem sahiller ve yemyeşil ormanlar gözü gözünüze birer düşman gibi gözükmeye başlayacaktır. Bu aşamadan sonra geri dönmenin yollarını aramaya başlayacaksınız. Geri dönmek ve adadan kurtulmak için bazı adımları takip etmeniz kurtulma şansını artıracaktır

Adım 1: Önce teknolojiyi kullanmak gerekiyor. Şarjınız bitmeden eğer sinyal de varsa mutlaka sevdiklerinize konumunuzu gönderin Bunu yapmayı başarırsanız, yani iletişim kurup konumunuzu gönderebilirseniz bulunmamanız olanaksız gibidir (Şekil 11.1b). Karşı tarafın sizin mesajınızı okuduğunu gördükten sonra şarj bitmesin diye telefonunuzu kapatın ve kurtarılıncaya kadar bu muhteşem sahillerin keyfini çıkarmaya çalışın.

Adım 2: Bundan sonra yapacağımız şey yardım gelinceye kadar hayatta kalmaya çalışmaktır. Bunun yolu da yiyecek ve su bulmaktır. Yiyecek bulmak için ormana girin. Mutlaka yenebilecek birkaç bitki bulursunuz. İkinci olarak da kıyıda midye veya denizkestanesi arayın. Pişirecek ateşiniz yoksa aç kalmamak için çiğ olarak da yiyebilirsiniz. Ama ateş yakma yöntemlerini kullanarak ateş yakmak sizin için çok büyük bir avantaj olacaktır (Şekil 111.c) Bir sonraki aşama ise balık tutmaktır. Su için kaya diplerinde küçük gözeler arayın. Eğer bulamazsanız ormanda arayın. Hiçbir şey bulamazsanız sabahları yapraklarda biriken çiğ tanelerini içebilirsiniz.

Adım 3: Su ve yiyecek sorununu hallettikten sonra kolay görülecek bir yerde sığınak yapın. Yani sığınağınız sizi arayacak uçak ve gemilerce görülebilecek bir yerde olmalıdır. Nasıl sığınak yapılacağı “Sığınak Yapma” bölümünde detaylı olarak açıklanmıştır.

Adım 4: Taşlardan ve ağaçlardan büyük bir üçgen yaparak yukarıdan görülmesini sağlayın. Eğer kibrit veya çakmağınız varsa yaptığının üçgeni her an tutuşturacak şekilde tasarlayın, gemi ve uçak gördüğünüzde tutuşturun. Duman en kolay görülecek işarettir (Şekil 11.2a)

Adım 5: Sahilde taşlardan farklı geometrik şekiller yapmak bunları uçaktan gören arama ekiplerinin dikkatini çeker (Şekil 11.2.b)

Adım 6: Parlak bir metal parçası veya ayna kullanarak gemilere ve uçaklara sinyal verin. Bu yöntem yerinizi belli etmek için iyi bir yöntemdir (Şekil 11.2.c)

Şekil 11.1 a,b.c

Şekil 11.2 a,b,c. (Hynes, 2012)

Kayan Kumlardan Kurtulmak

Bataklık alanlardan geçerken eğer bir rehberiniz yoksa ciddi problemler yaşayabilirsiniz. Kayan kumların olduğu bataklılardan geçerken ister rehberli olsun ister rehbersiz, kazara kumlarda batarsanız ilk yapacağınız şey paniği önlemektir. Panik sağlıklı karar vermenizi engeller ve yaşamınız tehlikeye girer. Bataklığın sizi tamamen gömmesi zordur. Ancak belinize kadar batsanız bile çıkmak sadece aşağıdaki adımları takip etmeniz yeter.

Adım 1: Bataklıkla veya kayan kumlarla mücadele etmeyin, mümkün olduğunca yavaş hareket edin. Kimsenin sizi çekmesine izin vermeyin. Bir ayağımızı kaldırmak için harcayacağınız kuvvet ortalama bir binek otomobili kaldırmak için gereken kuvvete eşittir. Bu nedenle ne birinin sizi çekerek çıkarması ne de sizin zorlayarak dışarı kumdan kurtulmanız mümkündür.

Adım 2: Dışarıda olan biri size sadece etrafınıza su dökerek yardımcı olabilir. Başta mantıksız gibi gelse de akılcı bir çözümdür. Bu uygulama yani su dökme; ölümcül emici, kum, kil ve tuzlu su karışımını gevşetmeye yardımcı olabilir. Bu müdahale yapılırken sakin bekleyip gömülü olduğunuz zeminin yumuşamasını bekleyin.

Adım 3: Zeminin gevşediğini hissettiğinizde sağlam bastığınız bacağınıza yüklenerek diğer bacağınızı boşa çıkarıp sallayın. Su içine girdiği zeminde boşluk yaratır ve bu boşluğa akan kum gevşer. Yani zemin az da olsa sıvı hale geçer. Bu aşamada gevşeyen zeminden çıkmak için birinden yardım alabilirsiniz. Size yardım edecek kişinin elini destek için tutun, yavaşça kendiniz yukarı çekerek bataklığın üzerinde yüzer pozisyon alın ve yavaş yavaş kenara doğru gelin (Şekil 11.3, a,b,c )

Şekil 11.3, a,b,c (Hynes, 2012)

Ormanda Kaybolmak

Ormanda yürürken kısa sürede kaybolmak çok kolaydır. Her taraf ağaç olduğu için yön duygunuz da kaybolur. Ayrıca eğer bir patikada değilseniz yoğun yapraklar, zemine yayılmış olan sarmaşıklar ve kökleri, ormanda hareket etmeyi zorlaştırır ve çabuk yorulmanıza neden olur. Kısa sürede kendinizi uçsuz bucaksız bir ağaç deniz içinde bilinçsizce sağa sola koştururken bulabilirsiniz (Şekil 11.4 a.b). Ormanda kaybolduktan sonra yardımsız kurtulmak çok da kolay değildir. Bu nedenle aşağıdaki adımları takip etmeniz şansınız artıracaktır.

Adım 1: Sakin olun ve nerede olduğunuzu ve ne zaman kaybolduğunuzu anlamaya çalışın. Bu durum değerlendirmesi aynı zamanda sakinleşmenizi de sağlayacaktır

Adım 2: Eğer telefonunuz sinyal alıyorsa zaman kaybetmeden yakınlarınıza durumunuzu bildirin ve konum gönderin. Ancak konum gönderdikten sonra bulunduğunuz noktadan ayrılmamanız gereklidir. Aksi taktirde sizi bulmaları çok zor bazen de olanaksız olur.

Şekil 11.4 a, b. (Hynes, 2012)

Adım 3: cep telefonuyla sinyal göndermediyseniz ve bulunduğunuz yerde kalmak istemiyorsanız elinize mutlaka sağlam bir sopa alın. Yapraklı zeminlerde yürürken önce sopayla yaprakları kaldırın. Yaprakların altında yılan gibi hiç de hoşlanmayacağınız bir sürprizle karşılaşabilirsiniz.

Adım 4 : Daha önce birilerinin veya hayvanları kullandığı yolları seçmeniz az enerji harcamanıza neden olur. Özellikle zemine dikkat ederek insanlar tarafında yürünmüş patikaları bulmaya çalışın. Aynı şekilde doğa yürüyüşçüleri taşlardan işaretler yaparak doğru yolu belirlerler. Bu işaretler daha sonra aynı rotada yürüyeceklerin işlerini kolaylaştırmak için yapılmıştır. Bu işaretleri takip etmeniz sizi mutlaka kolay bir noktaya götürecektir.

Şekil 11.5. a, b, c. (Hynes, 2012)

Adım 5 : Bol miktarda iz bırakın. Örneğin çamurlu bölgelerden geçerken çamura girerek ayak izlerinizin görülmesini sağlayın. Yine rotanız boyunca düzenli olarak dalları göz hizasına getirin. Mola verdiğiniz yerde de belirgin izler bırakın. Sizi arayanlar bu izlere dikkat ederek sizi kurtaracaktır..

Adım 6 : Bir dere veya çay bulursanız eğim aşağı dere kıyıdaki patikaları takip edin. Bu tür dere ve çayların kıyısında mutlaka bir köy ve kasaba bulunur (Şekil 11.5 a, b,c )

Güçlü Akan Dereden Çıkmak

Adım 1: Akıntı güçlüyse boşuna akıntıya karşı yüzmeye çalışmayın. Bu boşuna bir çaba olur. Boğulma ve dibe batma olasılığınız artar. Akıntıya arkanıza alarak yavaş yavaş kıyıya yanaşmaya çalışmak akılcı bir çözümdür.

Adım 2: Kıyıya yanaştığınızda eğer kıyı çıkamayacağınız kadar yüksekse yosun, çimen veya sarkan bir ağaç dalına tutunarak kendinizi yukarı çekmeye çalışın. Kendinizi çekemezseniz bile en azından akıntıyla sürüklenmekten kurtulursunuz. Akıntıya kapılmaktan kurtulduktan sonra mümkün olan en yüksek sesle bağırarak yardım isteyin. O civardan geçen biri varsa sizi bulması kolay olacaktır. .

Adım 3: Sıkı tutunmaktan asla vaz geçmeyin. Aksi taktirde tekrar akıntıya kapılabilirsiniz. Sakin bir şekilde karadan veya nehirden sizi kurtarmaya gelecekleri bekleyin.

Şekil 11.6 a, b. (Hynes, 2012)

Çölde Kaybolmak

Çöl ortamları insan yaşamı açısından son derece tehlikeli ortamlardır. Her ortamda az da olsa ortamdan kaynaklanan avantajlar bulunabilir. Çöl ortamlarında yaşam mücadelesi için ortamın katkısı neredeyse hiç yoktur. Başı derde giren kişi sorunlarını kendi çözmek zorundadır. Bu nedenle çölde yaşam kurallarını iyi bilmek gereklidir.

Adım 1: Artık ilk hareket her zaman cep telefonu veya uydu telefonundan konum göndermektir. Konumunuzu birden fazla kişiye göndermeniz mesajın görülme şansını artırır. Konum göndermeyi başardıysanız bulunduğunuz yerde yardımın gelmesini bekleyin. Beklerken kayaları kullanarak çeşitli işaretler yapın. Bu işaretler havadan arayanları için çabuk görülebilen işaretlerdir.

Adım 2: Eğer bir araçtaysanız ve araç hareket edemiyorsa ve aracı terk etmek durumundaysanız mutlaka aracın ön paneline hangi tarafa gittiğinize dair bir not bırakın. Nota tarih ve çıkış saatiniz eklemeyi unutmayın..

Adım 3: Günün en sıcak saatlerinde gölgede olmak için ya gölgelik bir yer bulun ya da basit bir barınakla gölgeliği siz yapın. Gölgede kalmazsanız çöl güneşi kısa sürede sizi halsiz bırakır. Eğer ortamda iri kaya blokları varsa bunların gölge kısımlarına sığınabilirsiniz. Eğer kaya da yoksa kumları kazıyarak küçük dehlizler yapıp içine girin. Sizi çok serin tutacaktır (Şekil 11.7 a, b c, )

Adım 4 : Mutlaka su bulmanız gerekliyse su arayın. Çölde bile su bulma şansınız vardır. Hiç ummadığınız bir yerde bir vaha ile karşılaşabilirsiniz. Kaktüs iyi bir kaynak olarak bilinir ancak bazen ters sonuçlar da doğurabilir (şekil 11.8 a.) Rotanız boyunca daha fazla su kaynağı bulamama riski için yolculuğunuz mutlaka yanınızda su bulundurun ve idareli kullanın.

Adım 5: Eğer önceden rotanızı iyice incelemişseniz ve yanınızda bir GPS varsa yolunuzu bulmanız ve doğru hedefe gitmeniz daha kolay olacaktır. GPS deki topoğrafik haritadan yerinizi bularak doğru yönde gidebilirsiniz. GPS iniz devre dışı kaldıysa kuzey yıldızında yönünüzü tayin edebilirsiniz. Yapacağınız tek şey haritayı kuzey yönüne koyarak nerede olduğunuzu ve ne tarafa gideceğinizi karar vermek olacaktır.

Adım 6: Çölde vadi içlerinde gezinmek çok fazla yarar sağlamaz. Bunun yerine sırtlardan yürürseniz çok uzaktaki bir yerleşim yerini bile ışıklarını görerek yönünüzü ona göre değiştirebilirsiniz (Şekil 11.8. b). Eğer uzun bir yürüyüş yapacaksanız mutlaka güneşin etkisinin geçmeni bekleyin.

Adım 7. Çölde rüzgâr bazen saatte 130 kilometreye kadar çıkabilir. Bu hız çölde kum fırtınası çıkacağı anlamına gelir. Kum fırtınası başlamadan önce bir barınağa girmek ya da yüzümüzü bez ya da bir tişörtle iyice kapatarak kumdan korunmamız gereklidir. Barınak için en mantıklı seçim bir kaya kovuğu veya mağaradır.

Şekil 11.7 a, b, c(Hynes, 2012)

Şekil 11.8. a, b(Hynes, 2012)

Sıcaktan Korunmak

Dışarıda hava çok sıcaksa ve gerekenleri yapmıyorsanız vücudunuz hızlı bir şekilde halsizleşmeye başlar. Sürekli susuzluk hissediyor ve terliyorsanız bunun önlemini almak zorundasınız. Soğukkanlı olmak ve vücudumuzu gölge bir yerde soğutmak önemli bir davranıştır. Bu tür havalarda mutlaka en az 30 faktörlü güneş kremi kullanmak, ev veya araç klimasının çalışıp çalışmadığını kontrol etmek, yorucu bir faaliyet planlandıysanız iptal etmek gereklidir. Ayrıca kuraklık veya an su kesilmelerine karşılık yedekte damacana su bulundurun. Sıcak ortamlarda aşağıdaki adımların uygulanması büyük ölçüde hayatınızın kurtulmasına neden olacaktır.

Adım 1: Mümkünse, sabah 10 ile akşam 16 arasında kapalı ortamda kalın. Güneşin genellikle en güçlü olduğu saatler bu saatlerdir. Evinizde klima veya vantilatör yoksa pencereleri açarak evi soğutun. Klima veya vantilatör varsa mutlaka çalıştırın.

Adım 2: Dışarı çıkmak zorundaysanız uzun koruyucusu olan şapka giyin ve güneş gözlüğü takın. Kafanızın güneşle doğrudan temasını önleyin. Bu hareket sizin ultraviyole ışınlarıyla doğrudan temasınızı önleyecektir. Aksi taktirde ultraviyole ışınları hem cildinize hem de gözlerinize ciddi zarar verebilir.

Adım 3: Bol bol bol su için. Terlediğiniz zaman vücudunuz çok su kaybederek normal çalışma sisteminin dışına çıkar. Su içmek için susamayı beklemeyin. Susamak vücudunuzdaki su seviyesinin düşmesine neden olur. Bu nedenle susamadan su içmek vücudun su kaybetmesini önler.

Adım 4: Düzenli olarak yüksek faktörlü güneş kremi kullanın. Kremlerin prospektüslerinde kremin ömrü ve ne kadar süre ile hangi koşullarda koruyacağı detaylı olarak yazılıdır.

Adım 5. Sıcak havalarda mutlaka aktivite yapmak istiyorsanız arkadaşlarınızla spor yapmak yerine gölgede piknik yapın. Spor aktivitelerinizi ise akşam güneş battıktan ve ısının etkisi iyice azaldıktan sonra yapın. Vücudunuz güneşte hareket ettiğinizde sizi soğutmaya çalışır ve çok enerji kaybettiği için yorgun düşersiniz.

Adım 6. Günün en sıcak saatlerinde dışarıda iseniz mutlaka gölgede mola vererek dinlenin. Gölgelik bir yer yoksa bir şemsiye ile kendiniz bir gölgelik yaratabilirsiniz.

Kutupta Kaybolmak

Eğer uçak veya helikopter kazaları gibi bir nedenle kutuplarda kalırsanız ilk olarak yapmanız gereken şey eğer varsa bir uydu telefonu ile konum göndermeye çalışmak olmalıdır. Konum göndermeyi başarmış olsanız bile yardım gelmesi ve gelenlerin sizi sağ bulması çok uzun süre alabilir. Bu durumda yalnızsınız ve başınızın çaresine bakmak zorundasınız. En yakın yerleşim merkezi binlerce kilometre uzakta bile olabilir. Uzak olmazsa bile sizin oraya ulaşmanız çok zor olabilir. Bu nedenle yaşamınızı kurtarmaya bakarak yardım gelmesini beklemekten başka çareniz yoktur.

Adım 1: Gönderebiliyorsanız bir uydu telefonu veya telsizle bir imdat çağrısı gönderin, Yere SOS yazın (Şekil 119. a). Çağrıyı alanlar sizin yaşadığınız bilirlerse aramalarını ona göre yaparlar.

Adım 2: Susadığınız zaman içme suyu yapmak için temiz kar kullanın. Karı eritmek için ateş yakın. Karı asla yemeyin, çünkü vücudunuzu daha soğuk hale getirecektir (Şekil 11.9, b) Vücut yediğiniz karı eriterek ısıtmaya çalışır. Bu da çok fazla enerji harcamasına ve daha fazla suya gereksinim duymasına neden olur. Sonuçta vücut susuz kalır yani dehidre olur.

Adım 3: Uçak veya helikopteri kurtarma ekipleri gelinceye kadar barınak olarak kullanabilirsiniz. Bunların içinde işinize yarayacak ve yaşamınızı kurtaracak birçok malzeme bulabilirsiniz. Sıcak kalmak için egzersiz yapın. Egzersiz yapmak vücudunuz ısıtabilir ama boş yere de enerji harcamayın (Şekil 11.9.d).

Şekil 11.9, a, b, c. (Hynes, 2012)

Buzul Çatlağına Düşmek

Yaz ve kış tatile gittiğiniz dağlık alanlarda buzullarla kaplı bölgelerde yürüyüş yapmak isterken bir buzul çatlağına düşebilirsiniz. Özellikle Alpler ’de ve Himalayalar’da çok görülen bir olaydır. Bu tür yerlerde buzul çatlakları boldur ve bazen bu çatlaklar yer değiştirirler. Ancak bu buzul çatlakları bir uçurum gibi değildir. Kademe kademedir. Bir buzul çatlağına düştüğünüzde aşağıdaki adımları izlediğinizde kurtulma şansınız çok fazladır. Buzul çatlağına düşmemek için bazı noktalara dikkat etmek gereklidir.

Örneğin buzlarla kaplı bir bölgeye asla tek başınıza gitmeyin. Grup olarak giderseniz bile asla buzulun üzerinden tek başınıza geçmeyin.

Buzullarla kaplı alanlarda yürürken grup üyelerinin ip birliği yapmaları yani aynı ipe bağlı olmaları riski minimuma indirir. Gruptan biri buz çatlağına düştüğünde diğerleri onun güvenliğini alarak çatlaktan kurtarabilirler.

Bir buzulun gevşek veya sert olduğu bakarak pek iyi anlaşılmaz. Bunun için kayak, buz kazması veya batonlarla kontrol etmek gerekir.

Bir buzul çatlağı üzerindeki kar tabakasından geçmek zorundaysanız ve tabakaya güvenmiyorsanız geçilecek noktadan yürüyerek geçmeyin. Zemini üzerine uzanıp sürünerek geçin. Böylece kullanılacak alanı genişletmiş ve daha az baskı uygulamış olursunuz.

Adım 1: Bir buzul gezisine çıkmadan önce kaldığınız yeri mutlaka bilgilendirin. Bu geri dönmediğinizde siz nerede aramaları gerektiğini bilmelerini sağlar. Buzul çatlağına düştüğünüzde eğer telefonunuz çekiyorsa hemen mesaj atarak yerinizi bildirin. Bulunmanız daha kolay olur. Size ulaşılma süresi bölgeye göre değişir. Örneğin Alplerde olay haber alındıktan an fazla yarım saat içinde kurtarma ekipleri siz ulaşabilir. Himalayalar’da bu daha uzun sürebilir.

Şekil 11.10 Buzuldan geçilirken ip birliği (Ağrı Dağı 5000 metre civarı Fotoğraf. Y.Güngör)

Adım 2: Buzul çatlağına düştüğünüze hiç kıpırdamayın ve sabit kalın. Etrafınızı kontrol edin ve yavaş yavaş doğrulun. Bulunduğunuz yerde buzul çatlağı çok daha derine inen bir çatlak olabilir. Siz ise bir sette kalarak daha aşağıya düşmekten kurtulmuş olabilirsiniz. Panik olursanız bir başka düşüş sizi buzulun derinlerine götürecektir. Kendinizi sağlama aldıktan sonra yardım istemek için bağırın (Şekil 11.11a).

Adım 3: Kurtarma ekiplerinin gelmesini beklerken vücut ısınızı koruyun. Bunun için küçük egzersizler yapın ama bu egzersizler yorulmanıza da neden olmasın. Çok yorulduğunuzda eğer giysileriniz sizi soğuktan koruyacak giysiler ise vücudunuzu toplayarak ayaklarınız karnınıza çekerek uzanıp dinlenebilirsiniz. Eğer giysileriniz iyi değilse bu uzanmalar sırasında uyumanın donmanıza neden olacağını unutmayın. Her durumda buzul çatlaklarının donma açısından açık havaya göre çok avantajlı olduğunu unutmayınız (Şekil 11.11, b)

Adım 4: Uzun süre geçtiğinde hâlâ yardım gelmiyorsa buzul çatlağının alt kısımlarına doğru takip ederek orada suların açtığı küçük geçitler bulabilirsiniz. Çünkü buzullar alttan eridiği için alt kesimlerde çıkış noktaları bulunabilir (Şekil 11.11c..

Şekil 11.11 a,b,c. Buzulda kalan birinin yapması gerekenler (Hynes, 2012)

Karla Mücadele

Adım 1: Karda mahsur kaldığınızda eğer cep telefonu çalışıyorsa mutlaka mahsur kaldığınız haber verin ve konum gönderin (Şekil 11.12 a) Kar fırtınası esnasında bir arabada iseniz sakın arabadan çıkmayın. Böyle bir durumda en korunaklı yer arabadır. Araba sizi kar fırtınasının öldürücü etkisinden yardım gelinceye kadar koruyabilir. Tek sorun zaman geçtikçe arabanın soğumasıdır. Arabayı çalıştırarak aracın içini belli aralıklarla ısıtmak sorunu çözer gibi görünse de benzinin bitebileceğini veya tipinin egzozu tıkayarak içerir karbon monoksit sızmasına neden olabileceğini unutmamak gerekir. Egzoz borusunu karın üzerinde tutmak iyi bir çözüm olabilir. Ya da belli aralıklarla pencereyi açarak havalandırma yapılabilir. Motoru çalıştırmak yerine, kışın zorlu geçtiği bölgelerde arabada uyku tulumu bulundurmak akılcı bir davranıştır. Uyku tulumuna girerek donmaktan kurtulmak mümkündür.

Adım 2: Mutlaka kış şartlarına göre giyinin. Soğuk vücudun her hangi bir yerine zarar verebilir ancak en çok zarar görecek yerler; eller, ayaklar, kulaklar, burun ve dudaklardır. Anorak, iyi bir eldiven ve balaklava kullanarak bu uzuvların donmasına engel olabilirsiniz.

Adım 3: Aracınızın yoğun yağan karın içinde gömülmesine izin vermeyin. Ara sıra çıkarak arabanın etrafındaki karları temizleyin. Farların kar tarafından örtülmesine izin vermeyin. Araçta bulunan renkli bir yeleği veya parlak renkte plastik veya bir bez parçasını pencereden sarkıtın. Bu sizin yoğun karda bile görünmenizi sağlar (Şekil 11.12, b.).

Adım 4: Isı azaldığında başta ayaklarınız olmak üzere vücudu sıcak tutmak için egzersiz yapın. Ayağınız gerin ve ellerinizi her 15 dakikada iki dakika çırpın. En sağlıklı yöntem uyku tulumunun içine girerek kurtarma ekibinin gelmesini beklemektir.

Şekil 11.12 a, b. (Hynes, 2012)

Çığla Mücadele

Bir çığla karşılaştığınızda James Bond filmlerinde olduğu gibi kayarak çığdan kaçmaya çalışmayın. Hızını iyice almış bir çığ saatte 150 kilometrelik bir hıza ulaşabilir. Çığdan korunmak veya kaçmak çok kolay değildir.

Adım 1: Çığdan kurtulmanın ne kolay yolu çığın kırılan noktasının ayaklarınıza yakın olmasıdır. Böyle bir durumda soğukkanlılığınız korursanız karın sağlam tarafına geçerek çığdan kurtulabilirsiniz.

Adım 2: Çığ tehlikesi ortaya çıktığına Çığ Acil Durum Kurtarma Sinyalini verin. Bu sinyal hızla hedefine ulaşır ve kurtarma operasyonu başlar.

Adım 3: Çığın başladığını gördüğünüzde henüz hız kazanmadan çığa dik olan açı yönünde hızla kayarsanız çığdan kurtulma şansının yüksek olur. (Şekil 11.13 a, b, c, )

Adım 4: Kar hareket halindeyken su gibi akışkan davranır. Karın üstünde kalmak için elinizden geldiği kadar yüzme hareketi yapın. Bunu yaparken kafanızı yukarı kaldırın (Şekil 11.14.a).

Şekil 11.13. a,b,c. (Hynes, 2012)

Adım 5: Ağaç ya da kaya üzerine tutunun veya büyük bir kayanın dibine saklanın. Tam bir koruma sağlamazsa bile bazen çığın en şiddetli zamanını atlatmanıza neden olabilir (Şekil 11.14.b)

Adım 6: Kara gömülüyorsanız, havayla dolu bir hava alanı yaratmak için ellerinizi burnunuzun önünde tutun. Böylece az da olsa bir boşluk oluşabilir (Şekil 11.14.c) .

Şekil 11.14. a,b,c.d(Hynes, 2012)

Adım 7: Eğer kar küreğiniz yanınızdaysa çıkmak için onu kullanabilirsiniz. Hangi yönde olduğunuzu öğrenmek için tükürüğünüzü kullanabilirsiniz (Şekil 11.14.d)

Buz kırılması

Buzda yürümek bazen keyif bazen de zorunlu bir eylemdir. İnsanlar donmuş nehirlerin üzerinde yürümekten hatta Şekil 11.15a da görüldüğü gibi Moğolistan’daki Orhun nehrinin üzerinde futbol oynamaktan keyif alabilirler. Ya da Uşak ili sınırları içindeki Taşyaran kanyonunda benim yaptığım gibi buzun üzerinde yürümekten veya kaymaktan keyif alabilirler (Şekil 11.15 b.)

Bazen de buz tutmuş bir nehirden geçmek bir yerden bir yere ulaşmak için zorunluluktur. Ancak buz tabakaları hiç olmadık bir zamanda kırılarak üzerindekilerden bazılarının suya gömülmesine neden olabilir. Böyle bir durumda nasıl davranacağınızı bilirseniz kurtulma şansınız fazla olacaktır

Şekil 11.15.a (Orhun Nehri- Moğolistan), b (Taşyaran Kanyonu- Uşak) (Fotoğraflar Yıldırım Güngör)

Adım 1: Suya düştüğünüzde ilk yapacağınız şey panik olmadan suya düştüğünüz deliği bulmaya çalışmaktır. Deliği bulamazsanız buzla kaplı nehirden çıkmanız mümkün değildir. Deliği bulmak aslında çok zor değildir. Çünkü delik buzdan daha koyu görünür. Yapacağınız tek şey bu koyu noktaya yüzmek olmalıdır. Eğer deliği bulamıyorsanız ayağınızdaki kayaklarla veya başka bir cisimle buzda bir delik açmaya çalışın.

Adım 2: Hedefiniz suya düştüğünüz noktadan çıkmak olsun. Suya düştüğünüz noktayla birleşin. Bu nokta zayıflamış olsa bile buradan çıkmak zorundasınız. (Şekil 11.16 a, b,c )

(Şekil 11.16 a, b, c) (Hynes, 2012)

Adım 3: Buza tutunarak kendinizi yukarı çekmeniz kolay değildir. Dışarıdan yardım almaya çalışın. Eğer yanınızda bıçak veya çekiç gibi bir malzeme varsa onları buza saplayarak kendinizi buz yüzeyine çekmeye çalışın. Eğer yanınızda bunlar yoksa biz buz parçasıyla aynı şeyi yapmaya çalışabilirsiniz.

Adım 4: Delikten çıkınca hemen uzaklaşmaya çalışın ancak sakın ayağa kalkmayın. Çıkmışken yine kendinizi suda bulabilirsiniz. Bunu önlemek için mümkün olan en geniş alana yayılmaya çalışın. Yani uzanarak yavaş yavaş sürünün ve sağlam bir zemine ulaşıncaya kadar asla ayağa kalkmayın. İçeri girdiğiniz rotayı takip edin ve sağlam bir zemine gelene kadar ayakta durmayın

Adım 5: Özellikle soğuğu hissetmemeniz için mutlaka ayağa kalkın. Tüm ıslak kıyafetlerinizi çıkarın, kendinizi bir battaniye örtün ve ılık bir banyo almadan önce ılık bir çay veya kahve içerek vücudunuzu ısıtmaya çalışın.(Şekil 11.16 a,b,c.)

Şekil 11.16 a,b,c(Hynes, 2012)

Siz ne yapabilirsiniz?

Suya düşeni kurtarmaya çalışmak için düştüğü deliğe gelmesi için yönlendirin. Bu arada hızla acil yardım çağırarak düşeni kurtuluncaya kadar yardım gelmesini sağlayabilirsiniz.

Çünkü düşen kişi sudan çıksa bile bu kez hipotermi sorunu ile karşı karşıya kalacaktır. Bulunduğunuz güvenli yerden bir ip atarak onların kurtulmasına yardım etmeye çalışın. Amacınız sudan çıkararak güvenli yere çekmek olmalı ama eğer yapamıyorsanız yardım gelinceye kadar ipi sakın bırakmayın.

Mağarada Kaybolmak

Mağaralar keşfetmek için heyecan verici yerlerdir ve insanları cezbederler. Ancak diğer tüm keşif sorunlarında olduğu gibi burada da kaybolma heyecanı başladığında bu kez de mağaraların ne kadar ne kadar soğuk, ıslak ve ürkütücü labirentler labirent gibi oldukları ortaya çıkar. Bir mağaraya girmeden önce yapmanız gereken ilk şey bu mağarada zehirli gazların birikip birikmediğine bakmak olmalıdır. Mağaraya ilk kez giriyorsanız ölçüm yapmadan girmeniz ciddi yaşamsal risklere yol açabilir.

Başınıza böyle bir olay gelirse panik olmayın ve aşağıdaki adımları uygulayın. Bu adımlar sizi mağaranın çıkışındaki ışığa yönlendirecektir.

Şekil 17 a, b, c. (Hynes, 2012)

Adım 1: Mağaraya girerken ekstra giysiler giyinin. Yanınıza yedek giysi de alın. Planladığınızdan daha uzun süre bu soğuk ve nemli koşullarda kalacağınızı unutmayın. Mağaralarda yiyecek ve içecekler daha uzun süre dayanabilir. Bu nedenle yanınıza fazla yiyecek ve içecek de alın.

Adım 2: Cep telefonunuzun sinyal alıp almadığına bakın. Eğer sinyal alıyorsa hemen mesaj atarak durumunuzu bildiri ama sinyal almıyorsanız şarjı bitmesin diye hemen kapatın. Aralıklarla tekrar deneyin.

Adım 3: Grupta herkes grup liderinin dediklerine uymalıdır. Işık çok lazım olacağından mümkün olduğu kadar az ışıkla idare edilmeli ama kullanılan ışığın da güçlü olmasına özen gösterilmelidir (Şekil 11.17 a, b,c, d, e).

Adım 4: Havanın yönünü saptamak ve akımın içeri girip girmediğini anlamak için bir mum yakın.. Gelen hava akımı alevi bir yöne doğru iter. Havanın geldiği açıklığı bulmak için alevin yöneldiği yönün tersine yürüyün.

Şekil 11.18 a,b,c. (Hynes, 2012) d, e (Y.Gungor, 2018)

Adım 5: Her kavşakta, gittiğiniz yönü belirtmek için taşları kullanarak yön işareti yapın. Bu işaret hem arkanızdan sizi arayanları yönlendirir hem de buradan bir kez daha geçerseniz aynı yerde dolaştığınızı belirlemenize yardımcı olur

Adım 6: Dışarıdan gelen havaya doğru giderek çıkışa ulaşmaya çalışın. Bu arada içeri giren ışıkları da arayarak aynı yöne doğru ilerleyin. Çünkü hem hava akımı hem de ışık aynı noktadan gelir. Mağara ne kadar aydınlanmaya başladıysa çıkış da kadar yakın demektir. (Şekil 11.18 a,b,c)

Volkanik Patlamalar

Patlayan bir yanardağ bazen çok etkileyici bazen de çok romantiktir. Ancak bu muhteşem görüntülerin arkasında boğucu kül, zehirli gazlar ve havaya yükselen kızgın kayalar vardır. Bu kayalar bazen 1.000 ° C'ye kadar çıkabilir
Rüzgârda binlerce kilometre yolculuk eden kül, kükürt dioksit ve hidrojen sülfür de dahil olmak üzere zehirli gazlar volkanların diğer tehlikeli bileşenleridir. Bu bileşenleri, bezen on binlerce kişiyi zehirleyebilir veya külleri altında boğabilir.

Adım 1: Rüzgârın yönünü iyice öğrenin. Bu, kül ve zehirli gazların hareketini öngörmenize yardımcı olacaktır. Kaçış rotanızı seçtiğinizde bu bilgilere göre hareket edin. .

Adım 2: Alandan uzaklaşırken volkanla aranıza bir tepe veya dağ koyarak volkan bombalarından uzak durmaya çalışın. Bazen yaklaşık 1.500 km / saate kadar hızla hareket edebilen kavurucu sıcak kayalar insanları öldürmekte ve binaları ateşe vermekte veya sıcak çamur akıntılarının altında bırakabilmektedirler (şekil 11.19 a,b)

Adım 3: Zehirli gazlardan kaçının. Havadan ağırdırlar ve yere çökelirler. Bunlardan korunmanın en mantıklı yolu gaz maskesi kullanmaktır.

Adım 4: Kül ve gazları filtrelemek için eğer gaz maskesi yoksa bir eşarbı ıslatın ve burnunuzun ve ağzınızın çevresine sarın.

Adım 5: Volkan bombalarından korunmak için menzil dışında bir sığınak bulun. Dağlık bölgeler genellikle yürüyüşçüler için acil durum barınakları bulunmaktadır.

Şekil 11.19 a.b (Hynes, 2012)

Adım 6: Barınağa girin ve otoriteler ayrılmanın güvenli olduğunu söyleyinceye kadar orada kalın. Külün ve gazların binaya girmesini önlemek için kapı altını bezle örtün 8Şekil 11.20 a,b,c)

Şekil 11.20 a,b,c. (Hynes, 2012)

Tsunami

Merkezi deniz dibinde olan derin depremlerden sonra zemin çökmesi ve taban kaymasıyla oluşan dev dalgalardır. Şiddetli sarsıntılardan sonra kıyı bölgeleri için büyük tehlike oluşturmaktadır. Denizaltında oluşan heyelan, deprem ve yer kaymaları deniz tabanının ani olarak şekil değiştirmesine yol açarlar. Deniz tabanının aşağı ya da yukarı yönde ani ve kalıcı olarak yer değiştirmesi bunun üzerindeki tüm su kolonunu da yukarı ya da aşağı doğru hareket ettirir.

Bu hareket sonucunda suyun itilmesinden kaynaklanan potansiyel enerji Tsunami dalgalarının yatay olarak ilerlemesine (kinetik enerji) neden olur. Japonca ‘da "liman Dalgası" anlamına gelen Tsunami sözcüğü; okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasını temsil eder.

Tsunami Tehlikesini Nasıl Anlayabilirsiniz.

Tsunami dalgaları saatte 800 kilometre hıza ulaşabilir. Bulunduğunuz kıyının yakınlarında meydana gelen bir deprem sonrasında kıyının hızla açığa doğru çekilmesi, kısa bir zaman sonra tsunami olacağının en büyük işaretidir. Bu çekilmeden sonra birkaç on dakika ile birkaç saat sonra dalgalar saatte 100 kilometreden fazla bir hızla kıyıya vurur ve önlerine gelen her şeyi yıkmaya çalışır. Tsunami dalgaları çok yüksek de olabilir çok alçak da. Zarar veren dalgaların yüksekliği değil hızıdır.

Aşağıdaki adımları uygularsanız Tsunamiden kurtulmayı başarabilirsiniz.

Adım 1: Dalgaların çekildiğini gördüğünüz anda yüksek bir tepeye çıkarak bekleyin. Bu bekleme 24 saat kadar sürebilir. Mutlaka yetkililerden Tsunami uyarılarını bekleyin. Dalgalar kıyıya vurduktan sonra hemen inmeyin çünkü dalgalar arka arkaya gelir ve geri çekilerken de çok büyük zararlar verebilirler.

Adım 2: Dalgalar çok yakınsa kaçarak kurtulmanız çok zordur. Bu nedenle mutlaka yüksek bir beton binaya sığınarak üst katlara çıkın ama asla asansör kullanmayın.

Adım 3: Çevrenizde bina yoksa sağlam ve yüksek bir ağaca tırmanın. Kendinizi ağaca sabitleyin

Rip Akıntıları

Rip akıntıları kıyıdan denize doğru olan akıntılardır. Kıyıya ulaşan (çarpan veya kıyıda çatlayan) dalgaların etkisine tepki nedeniyle oluşur. Kıyıya ulaşan suların tekrar denize dönmeleri sırasında meydana gelir. Pek çok kıyıda kıyıya dik bir şekilde meydana gelir. Rip akıntıları ancak dikkatli ve tecrübeli bir gözle anlaşılabilir. Rengi, çevresindeki su rengine nazaran daha koyudur ve su derinliği fazladır (Şekil 11.21 a, b )

Yüzey çevresinde denizin yüzeyine göre daha kırışıklıdır. Rip akıntılarının, kıyılarda meydana gelen doğal bir olay olduğunu ve kıyının morfolojik özelliklerine bağlı olarak, dünyanın birçok ülkesinde görülmektedir. Rip akıntıları; kıyıya dik gelen dalgaların, kıyıdaki kayalık, rıhtım, mendirek ve kalabalık halde yüzen insanların bulunduğu kesimlerde, dalgaların doğrusal gidişini kesintiye uğratan nesnelerin etkisiyle oluşabilirler.

Dalgalarla kıyıya yığılan sular geri dönerken, denize doğru bir basınç oluşturmakta ve kıyının uygun bir kesiminden (genellikle o sahanın en derin kesiminden) denize doğru dönerek rip akıntısını meydana getirmektedir. Rip akıntıları, deniz tabanındaki ince malzemeleri karıştırarak çamurlu bir akarsu görüntüsü kazanan güçlü ve hızlı akıntılardır.

Saniyede 1-2 metre hızla, 20-30 metre genişliğinde bir hat boyunca denize doğru hareket eden bu akıntıya kapılan insanlar, çok iyi yüzme bilseler bile boğulma tehlikesiyle karşılaşırlar. Kıyılardaki boğulmaların önemli bir kısmına bu akıntılar neden olmaktadır. Akıntıya kapılan insanlar, hızla denize doğru sürüklenmeye başladıklarından, bu anafordan kurtulmak için panik halinde karaya doğru yüzmeye çalışırlar. Oysa en iyi yüzücüler bile rip akıntılarının hızı olan saniyede 1-2 metre hıza karşı yüzemez. Bu akıntıdan ve boğulma riskinden kurtulmak için karaya doğru değil, kıyıya paralel yüzerek akıntı alanından kurtulmaya çalışmak gerekir.

Rip Akıntısından Kurtulma

Sakin olun, asla paniğe kapılmayın. Rip akıntısı sizi derine çekmez, sahilden uzağa götürür. Rip akıntıları Türkiye denizlerinde fazla 100 metre açıp açığa ilerler ve etkisini kaybeder. Akıntıya yakalandığınızda akıntıya karşı yüzmeye çalışırsanız bu boşuna bir çaba olur. Çünkü yüzme şampiyonu bile olsanız bu akıntıya karşı yüzmeniz mümkün olmaz. Akıntıya karşı yüzmeye çalışmanız gücünüzü tüketmeye çalışmaktan başka bir işe yaramaz. Dolayısıyla akıntı değil yorgunluk yüzünden suya batmaya başlarsınız.

Şekil 11.21 a,b

Oysa direnmeden akıntının sizi götürmesine izin verirseniz en fazla 100 metre sonra geri dönmek için yüzmeye başlayabilirsiniz. Dönüşte dik değil yanlara doğru yüzmeniz işinizi kolaylaştıracaktır. Çünkü akıntı sizi açığa çektikten kısa bir süre sonra duracaktır. Ancak akıntıdan hemen kurtulmak istiyorsanız akıntıya karşı değil akıntından çıkmak için yanlara doğru yüzmeniz gerekir (Şekil 11.22 a, b)

Şekil 11.22. A, b.

Yıldırımdan Korunma

Yıldırım, bulut ile yer arasında meydana gelen yüksek gerilimli bir elektrik boşalmasıdır. Yıldırımın meydana gelebilmesi için bulut ve yerin farklı elektrik yüklerine sahip olması ve belirli bir potansiyel farka erişmesi gerekmektedir. Genellikle bulutun yere yakın olan bölümleri negatif yer ise pozitif yüklü elektriğe sahiptir. Bazı koşullarda bunun tersi de olabilir. Bulutla yer arasındaki potansiyel farkı artarak belirli bir değere eriştiğinde, hava iletken olmamasına rağmen hava içerisinde iletken bir kanal oluşur ve elektriksel boşalma başlar, yani yıldırım meydana gelir. Yıldırım olayı, her ne kadar yıldırım düşmesi olarak bilinse de bulut ile yer arasındaki negatif ve pozitif elektrik yüklerinin pozisyonlarına göre bazen buluttan yere doğru, bazen de yerden buluta doğru olmaktadır.

Yıldırım, sadece dikey gelişmeli bulut olan kümülonimbus bulutunun varlığında oluşabilir. Normal bir vatandaş için bu bulutu tespit etmek zor olabilir, ancak sağanak yağış, şimşek ve gök gürültüsünün olması, bu tür bulutların varlığını gösterir.

Yıldırım olayında ortaya çıkan enerji yaklaşık 1010joule kadar olup bu enerji saniyenin milyonda biri zarfında geçtiği hava sütununun sıcaklığını 15000 °C’ye kadar ısıtabilir. İşte yıldırımın yakıcı ve yıkıcı etkisi açığa çıkan bu enerjinin sonucudur. Bir insana yıldırım çarpma olasılığı 600 binde birdir. Yıldırım çarpmış bir kazazedeye dokunmak tehlikeli değildir. Dokunulduğu zaman çarpılma tehlikesi yoktur.

Yıldırımdan Nasıl Korunmalıyız?

Yıldırım oluşmasında meteorolojik şartların yanı sıra yer yüzeyinin durumu da çok önemlidir. Yüksek binalar, ağaçlar ve metalik eşyalar gibi iyonlaştırıcı malzemeler yıldırım oluşumu için uygun koşullar hazırlarlar. Can ve mal kaybını en aza indirebilmek için aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınmalıdır:

• Sabit hatlı telefon kullanmayın ve başkalarının telefonu kullanmasını engelleyin. Yıldırım kablolardan elektrik iletebilir.
• Yüksek bina ve yapılarda (minare gibi) paratoner (yıldırımsavar) kullanılmalıdır.
• Yıldırım riski olan havalarda ağaç, bayrak ve telefon direkleri gibi yüksek objelerden uzak durulmalıdır.
• Metalik eşyalardan uzak durulmalıdır. Ancak otomobillerin lastikleri yalıtkan olduğu için otomobil içleri güvenli yerlerdir.
• Yıldırım, uzun boylu cisimleri sever. Açık arazide iseniz yere çömelerek oturun, topuklarınızı kaldırın sadece parmak uçları üzerinde durun.
• Açık arazide kesinlikle yere yatmayın, tek ağaçların altına girmeyin, grup halinde bir arada durmayın.
• Suda iseniz hemen karaya çıkmaya çalışın.
• Şemsiye gibi sivri metal içeren eşyaları kullanmayın.
• Pusula, GPS, cep telefonu gibi cisimler yıldırım çekebilirler. Bu nedenle bunların pillerini çıkararak taşıyın
• Yıldırımdan korunmak için derin mağaralara sığınabilirsiniz ancak çıkıntı yapan kayaların altları tehlikedir

Orman Yangınından Korunma

Orman yangınları ne kadar tedbir alınırsa alınsın ne yazık ki öngörülemez. Müthiş bir hızla yayılan ve ilerleyen alevler hızla yön değiştirebilir, başka yerlere sıçrayarak yeni orman yangınlarına neden olabilir. Orman yangınları hem itfaiye hem de orman köylüleri için büyük bir tehlike arz etmektedir. Yıldırım, kamp ateşleri, piknik ateşleri ve kundaklama başlıca nedenler arasındadır. Orman yangınından nasıl kurtulacağını bilmek yangından birçok insanın zarar görmesini önleyebilir (Şekil 11.22 a, b,c,)

Adım 1: Yangını görünce büyük bir su kütlesine doğru gidin. Yokuş aşağı inmek de bir kurtulma yoludur. Çünkü orman yangınları genellikle yokuş yukarı doğru ilerlerler

Adım 2: Ormanda küçük bir ateş başladığını gördüğünüzde suya erimek zor ise ateşi boğarak söndürmeye çalışın.

Adım 3: Eğer yangın yakınsa ve ısı geliyorsa ceketinizi üzerinize atın. Aradaki hava tabakası ısının tene ulaşmasını engelleyebilir.

Adım 4: Kaçma şansını tamamen azaldıysa olabildiğince derin bir çukur kazarak içinde girin ne ceketinizle üzeriniz örtün.

Şekil 11.22 a, b,c, (Hynes, 2012)

ABD'nin Kaliforniya eyaletinde 8 Kasım 2018 tarihinde başlayan ve Kasım 2018 sonunda söndürülebilen ABD tarihinin en büyük orman yangınlarından biri olan Camp yangınında 88 kişi yaşamını yitirmiş 203 kişiden de haber alınamamıştır. Yangın 620 kilometrekarelik bir alanı etkilemiş 14 bin ev, 514 işyeri ve 4 bin 256 bina yok olmuştur.

Yangından Korunma

Adım 1: Evinizde yangın çıktığının farkına vardığınızda hemen yanan binadan çıkın. Gece kıyafetlerinizi değiştirmek veya eşyaları kurtarmaya çalışmakla uğraşmayın, yaşamınız tehlikeye girebilir.

Adım 2. Boğucu dumanlardan kaçının. Duman havadan daha hafif olduğu için yükselir. Dumanlı bölgelerden dizlerinizin üzerinde veya sürünerek çıkmak yaşamınızı kurtarabilir.

Adım 3: Açmadan önce kapalı bir kapının diğer tarafında yangın olup olmadığını kontrol edin. Kapıya elinizin dışıyla dokunun. Isı hissederseniz sakın kapıyı açmayın. Büyük bir ısı patlamasına neden olursunuz. Eğer burayı çıkış yolu olarak kullanacaksanız başka bir çıkış yolu arayın.

Adım 5: Yardım için pencereden bağırın. Gelen çağrılara kimin cevap verdiğini söyleyin. Bu bilgi içeride kimin veya kimlerin olduğu hakkında detaylı bilgi verir.

Adım 6: Yüksek pencerelerden atlamayın. Sizinle birlikte olan en güçlü kişinin yardımıyla pencereden inmeye çalışın (Şekil 11.23 a,b,c.)

Şekil 11.23 a,b,c. (Hynes, 2012)

Kaçış Planı

Adım 1: Binadaki her bir odadan kaçacak alternatif kaçış planları hazırlayın. Bu güzergâhlardan biri kullandığınız güzergâh, diğeri ise bir pencere olabilir. .

Adım 2. Binanın dışında herkesin toplanması gereken bir toplanma bölgesi belirleyin. Böylece, kimlerin nerede güvenli olduğunu ve kimlerin kurtarılacağını bilmenizi sağlarsınız.

Adım 3. Evdeki çok genç, yaşlı veya daha az güçlü üyelere kime yardımcı olacaklarını önceden kararlaştırın.