BARINAK YAPMAK
Doğaya giden ve
doğanın o muhteşem güzelliklerinin keyfini çıkaranlar hiç ummadıkları bir anda
bu keyfin bir işkenceye dönüşebileceğini de unutmamalıdırlar. Böyle bir durumda
kalanlar bir anda kendilerini yaşamları için mücadele etmeye çalışırken bulabilirler.
Tecrübeli tecrübesiz her doğa sporcusu bu tür bir durumla karşı karşıya
kalabilir. Önemli olan böyle bir durumla karşılaştıklarında ne yapacaklarını
bilip bilmedikleridir. Eğer ne yapacaklarını bilirlerse hiç sorun yaşamazlar.
Ancak eğer ne yapacaklarını bilmiyorlarsa asıl tehlike o zaman başlamış
demektir.
Kış koşullarında
barınak yapmak zorunda kalmışsanız yaşamınız için mücadele etmeye başlamışsınız
demektir. Kaybolmak, halsiz düşmek, yaralanmak gibi nedenlerle kışın doğada bir
anda tek başınıza kalabilirsiniz. Yanınızda mat ve uyku tulumu gibi malzemeler
olsa bile doğada sorun yaşamak yaşamsal riskler doğurabilir. Ayrıca bir
barınağa ihtiyaç duyuyorsanız bunu kendiniz yapmak zorundasınız. Bu barınağın
sizi iyi koruması için korunaklı bir barınak olması gereklidir. Daha önce
doğada barınak tasarımı eğitimi almışsanız kısa sürede iyi bir barınak
yapabilirsiniz. Eğer iyi bir malzemeye de sahipseniz bilgi beceri ve
deneyiminiz barınak yapmaya elverişli ise yaralı olsanız bile bir barınak
yapabilirsiniz.
Üçgen Barınak
İlk adım zemine ulaşmak olmalıdır. Eğer
zemine ulaşmadan barınak yaparsanız zaman içinde vücut ısınız aşağıdaki karı
eritir ve barınağınızın zemini sorun yaratmaya başlar. Eğri büğrü bir zemine
sahip olursunuz. Bu da gece uyurken daha çok enerji kaybetmenize neden olur.
Zemini planlarken iki kişi yan yana yattığında veya tek kişi uzandığında
kenarlarda en az 15 santimetre boşluk kalmasına dikkat edin. Aksi taktirde gece
uyurken kollarınız sürekli olarak barınağın duvarıyla temas eder ve ısı
kaybedersiniz.
Ayrıca içinde kalacak kişilerin
boylarını de hesaba katmak gereklidir. Barınağın giriş kısmının rüzgâr almayan
tarafta olmasına dikkat edin. Aksi taktirde rüzgâr hiç olmadık bir zamanda
içeri kar yığabilir. Kar yığmasa bile içeri girerek üşümenize sebep olabilir.
Rüzgârın yönünü saptamanın en kolay yolu parmağınız ıslatarak havaya
kaldırmanızdır.
Zemini iyice kardan temizledikten sonra
bulabildiğiniz bol yapraklı kuru dallarla zemine dolgu yapın. Bunun üzerine de
bulabilirseniz kalın, bulamazsanız idare edecek şekilde dallar koyarak zemin
iyice doldurun ve korunaklı hale getirin. Böylece doğrudan toprakla temas
etmekten kurtulursunuz. Bunların üzerine çantanızda olan veya civardan
bulabileceğiniz bazı malzemeler de koyarak zemini daha da pekiştirebilirsiniz.
Hazırlanan zemini kaplayacak bir iskelet oluşturmak için yaklaşık 1 metre
uzunluğunda 5-10 cm kalınlığında dört adet ağaç dalını barınağın her iki yanına
çapraz bir şekilde çatın. Böylece barınak için bir omurga oluşturma sürecini
başlatmış olursunuz. Bu çattığınız dalları, barınağın duvarlarını yapmak için
kullanacaksınız.
Çapraz olarak çattığınız iki uçtaki
dallarını arasına kalın ve barınak uzunluğunda bir dal koyarak her iki tarafa
duvar örme işlemine başlamış olursunuz. Bu ana gövdeyi oluşturan dala bir uçtan
bir uca diğer dalları çatıp bağlayın. Böylece her iki taraf ta da duvarlar
oluşmuş olacaktır. Karşı taraftan bakıldığında yan duvarları 45 derece olan bir
üçgen görüntünün oluşması lazımdır
Bu duvarların üzerine ya bir matı
katlayarak ya da bulabildiğimiz iğne yapraklı veya küçük yapraklı ağaçların
dallarını koyarak barınağı daha korunaklı hale getirin. Barınağınız yavaş yavaş
ortaya çıkmaya başlayacaktır. Daha sağlam olması için ikinci bir sıra ile
duvarları daha da pekiştirebilirsiniz. Bu iki örtünün arasına bir kar tabakası
koyarak hem karı çimento olarak kullanabilir hem de barınağın içine soğuk ve
rüzgâr girmesini engelleyebiliriz. Yağmur yağdığında ise içeriye asla yağmur
girmez.
En üst dalların üzerine küçük taş
parçaları koyun. Böylece rüzgârın duvara zarar vermesini de önlemiş olursunuz.
Taşları ikinci tabakanın üzerine kar koyduktan sonra da koyabilirsiniz, kar koymadan
önce de. Her iki durumda da kar çok iyi bir izolasyon malzemesi görevi
görecektir.
Barınağın rüzgâr alan kısmına kar
yığarak kapatın. Böylece barınağınızın tek girişi olacaktır. Barınağı kontrol
ederek rüzgârdan etkilenip etkilenmediğini önceden görerek gerekli yerleri
güçlendirmeniz barınağa sığındığınızda sorun yaşamamanızı sağlar.
Barınağa girmeden önce matınızı, mat
yoksa tüm malzemelerinizi zemine serin. Kuru yaprak ve iğne yapraklı dalları da
koymanız barınağın sıcak olmasını sağlar. Barınağın girişini ise içeri
girdikten sonra sırt çantası ile veya karla doldurulmuş bir çöp torbası ile
kapatabilirsiniz. Sırt çantası girişi kapatmak için son tercihiniz olsun. Eğer
uyku tulumunuz veya bivak torbanız yoksa vücudunuzun yarısını sırt çantasına sokarak
daha sıcak kalabilirsiniz.
Kar Mağarası
Kış koşullarında yürürken, tırmanış
yaparken veya kayak yaparken başınıza bir şey geldiğinde hızlı bir şekilde bir
kar mağarası yaparsanız hayatta kalma şansınız çok fazla olacaktır. Mağarayı
inşa ederken biraz dikkat ederseniz mağara sizin için çok korunaklı bir barınak
olacaktır. İyi bir kar mağarası için en fazla 2- 3 saate ihtiyacınız var. Eğer
hevesiniz de kırılmazsa çok iyi bir barınağa sahip olabilirsiniz. İyi yapılan
bir kar mağarasının asla çökmeyeceğini de aklınızdan çıkarmayın.
Mağaranın Yapılması
Kar mağarası yaparken mağara duvarlarını
kalın yapın ve kara elinizin içiyle yavaş yavaş vurarak sıkılaştırın. Mağara
duvarı için belli bir kalınlık ölçüsü verme mantıklı olsa da bu ölçü karın durumuna
göre değiştiği için bunu mağarayı yapanların takdirine bırakmak gereklidir.
Mağara yan duvarların en az 25 cm olması
mantıklı bir seçimdir. Tavan için 30-35
santimetre iyi bir kalınlıktır. Çok fazla kalın veya ince olursa
çökme tehlikesi artar. Sıkılaştırılan duvarlar kolay kolay yıkılmaz. Mağarayı
yaptıktan sonra karın iyice sertleşmesi için iki saat geçmesi gereklidir ancak
bu sizin mağaraya yerleşmenize engel değildir. Bir kar mağarasının nasıl
yapıldığı basit olarak gösterilmiştir.
Mağarayı oymadan önce kılavuz olarak
kayakları veya kayak batonlarını mağaranın ortasın yerleştirip etrafını genişletmek
yararlı ve hızlı bir yöntemdir. Bu malzemelerin etrafını genişleterek kar
mağarasını oluşturabilirsiniz. Kar mağarasını içeriye doğru kazarken bu
malzemelerle karşılaştığınızda etraflarını genişletmeye başlayabilirsiniz. Bu
kılavuz seviyeler çok önemlidir. Bu seviyeler olmadan mağaranın tavanı
çökebilir. Bu da çalışmaya yeniden başlayacağınız anlamına gelir.
Mağaranın tavanı düz değil kubbe
şeklinde olmalıdır. Bu şekil mağara tavanının çökmesini engelleyeceği gibi
içeride hareket kabiliyetini de artırabilir. Mağara tabanının girişten yüksek
olması soğuk havanın giriş tünelinde toplanmasını sağlayacak ve içeri sıcak
kalacaktır.
Mağara duvarlarını daha sağlam yapmak
için eğer fazla suyunuz varsa duvarı sulayarak buz tutmasını sağlayabilirsiniz.
Eğer hava donmayı sağlayacak kadar soğuk değilse bu kez de mağara duvarlarının
erimesine neden olabilir. Bu nedenle sıcaklık donma değerinin üstündeyse
mağaranın üzerine asla su dökmeyin.
İçeride birkaç kişi olunca ve mum veya
ocak yanınca mağara duvarında damlamalar olabilir. Bu nedenle yan ve kubbe
duvarlarını düzleştirmek için kazıyın. Düzensiz, engebeli yüzeyler, suyu
kenarlardan bir araya toplamak için duvarların altına yönlendirmek yerine
mağara tabanına su damlamasına neden olurlar. Damlama hâlâ sorun yaratıyorsa
merkezden dışa doğru oyuklar açarak suyu kenarlara göndermeye çalışın.
Mağaranın bulunduğu noktaya
görülebilecek bir şekilde işaret koyulmalıdır. Bu işaret mağaradan dışarı
çıkanların mağarayı tekrar bulmalarını kolaylaştırdığı gibi mağaradan haberi
olmayanların mağara civarında geçerken mağaraya zarar vermelerini de engeller.
Eğer mağara sizin için bir acil durum barınağıysa uzaktan veya yukarıdan
görülmesi için mağaranın üzerine renkli eşyalar koymalısınız.
Mağara içine kardan küçük sedirler yaparak
ortamı daha kullanışlı bir hale getirebilirsiniz. Bu sedirlerin üzerine
matınızı koyarak oturabilir daha sonra da onun üzerinde uyuyabilirsiniz.
Mağara içinde havalandırma delikleri
oluşturun ve sık sık kapanıp kapanmadıklarını kontrol edin. Kar mağaraları,
özellikle nefesinizdeki nem sayesinde iç duvarlarda buzlu bir tabaka oluşturur.
Bazen yapılan delikler de bu buzlanma nedeniyle kapanabilir. Bu de kendi
nefesinizle boğulma riskini artırır. Ortamda mum veya ocak da yanıyorsa bu risk
oldukça artar. Boğulmayı önlemek için, yaptığınız deliklerin kapanıp
kapanmadığını sık sık kontrol edin. Mağara içinde soğuktan donma gibi bir
olasılık olmadığını unutmayın ve deliklerin açık tutulmasını sağlayarak içeri
sürekli olarak temiz hava girmesini sağlayın.
Mağara zeminini yalıtım malzemesi ile
kaplamanız içerinin ısısını daha da artırır ve ortam konforlu hale gelir. Çam
dalları bu iş için en uygun doğal malzemelerdir. Klasik matlar mağarada
uyumak için idealdir ama şişme matlar soğukla temasta sorun yaratabilir.
Mağarayı yaptığınız kar küreklerini
içeride koruyun. Herhangi bir çökme veya tıkanma durumunda inanılmaz bir
kurtarma malzemesine dönüşürler. Bu nedenle bir acil durum planı da yapmayı
ihmal etmeyin.
Uyarılar
Kar mağarasında birkaç gün uyumayı
planlıyorsanız, her gece sonunda sonra duvarlarına yeni kar yağıp yağmadığını
kontrol edin. Yeni kar yağmışsa duvarlardan temizleyin.
Bir kar mağarasının yapılması zor bir
iştir. Bu işi birlikte yapacak bir ekibin olması işinizi daha da kolaylaştırır.
Ayrıca çalışırken bir kişiyi sıcak yemek veya sıcak içecek hazırlamak için
görevlendirin.
İçeride ocak yakmak birçok tehlikeyi de
beraberinde getirir. İçeride mum veya başka bir alev kaynağı varsa girişi açık
her zaman bırakın. Çünkü küçük bir ocak veya mum kullanıldığında eğer
havalandırma iyi değilse ortam karbon monoksit birikmesi yüzünden kısa sürede
ölümcül bir hale gelebilir. Bu durumda karbon monoksitin uzaklaşması için
tavanda açılan küçük hava delikleri yeterli olmayabilir. Bu nedenle içeride
asla ocak yakmayın. Ocağınızı dışarıda korunaklı bir yere koyun ve
yemeklerinizi burada yapın.
İglo Yapımı
Doğada zor durumda
kalmışsanız kardan barınak yapmak için farklı barınak tipleri deneyebilirsiniz.
İglo bu barınak tipleri içinde en son başvurulacak bir barınak tipidir. Bunun
nedeni iglo yapmak için özel şartların olmasıdır. İglo yapmak için ya etrafta bol
miktarda donmuş kar olacak ve bu kar başka türlü bir barınak yapmaya elverişli
olmayacak ya da özel bir iglo kalıbı taşımanızı gerekecektir. Böyle olunca da
iglo, doğa yaşam oyunlarında kullanılan ama gerçek yaşam mücadelesinde çok akla
gelmeyen bir barınak şeklidir.
İglo yapmak için
öncelikle bir alanı seçip onu işaretlemeniz gereklidir. İdeal bir alan, uzun
çimler veya çalılıkların olmadığı düz bir zemindir. Civarda kar veya sertleşmiş
kar kütlelerinin bulunması lazımdır. Sertleşmiş kar kütlelerinden iyi kalıp
çıkarılacağı için işiniz daha kolay olabilir. İglonun çapının çok büyük olması
başta cazip gelebilir ama yükseldikçe kubbenin büyüklüğü iglonun tamamlanmasını
zorlaştırabilir. Bu nedenle
iglonun çapının 3 metreyi geçmemesi gereklidir.
İglo yapmak için en kötü kar toz kardır. Böyle bir karı dondurarak iglo
yapmak çok zordur ve gereksiz enerji harcanmasına neden olur. En iyi kar ıslak
ve yoğun kar ile sertleşmiş kalıp çıkarılabilen karlardır.
İglo kalıpları için ya
sert karın kesilmesi ya da hazır kalıba kar doldurulması gerekir. Tuğlaları
çıkarmak için bir kalıp bulun. Kalıp küçük olursa iglo yapımı uzun sürer ama
iglo çok sağlam olur. Ancak kalıplar büyükse iglo yapımı kısa sürer ama
aralarda çok boşluk kalacağı için iglo daha az sağlam olur. İdeal bir kalıp 30-35 santimetre
uzunluğunda, 20-25 santimetre yüksekliğinde ve 30 santimetre genişliğinde
olmalıdır.
Kalıbı karla doldurmak
için bir kar kürek kullanın, iyice doldurup bastırdıktan sonra kalıptan
çıkararak pekişmesin bekleyin. Ya da doğrudan igloda kullanılacağınız noktaya
ters çevirerek bırakın. Eğer sert kardan kalıp kesecekseniz çıkarır çıkmaz
kullanmaya başlayabilirsiniz. Yapıma başlamadan önce iglonun inşa edileceği
bölgenin dışındaki karları temizleyin. Kalıpları sırayla daha önce çizdiğiniz
dairenin üzerine yerleştirin. Ancak tabanda kapı için bir açıklık bırakmayı
ihmal etmeyin.
İlk tur bitip daire
tamamlandıktan sonra ikinci tur için kalıpları yerleştirmeye başlayın. Bu kez
eğimi az daha içeri doğru verin. Çökmelerden kurtulmak için duvarlardan birine
kalıplardan destek yapın.
İglo bitmeye yakın
üzerinde bir kubbe oluşturun. Bu kubbeyi iyi oturtursanız iglonunuz hazır
demektir. Bundan sonrası iç düzenlemeyi kapsamaktadır. Kubbenin üzerine bacaya
benzer bir delik açarak havalandırma sorununu da halledebilirsiniz.
İglonun duvarlarını su
serpmek duvarları buzlaştırarak igloyu daha sağlam hele getirir. Ancak suyu
kıvamında serpmezseniz bu kez kalıplarda ağırlaşma sorunu olabilir. Su serpmek
mağara duvarlarını buza dönüştürür ve duvarlar daha dayanıklı hale gelebilir, ancak
çok fazla buz ağırlaşır ve iglo duvarında sorun yaratabilir.
İglonun çok güzel
olmasından çok, kullanışlı olmasına dikkat etmeniz gerekir. Rüzgârın estiği
yöne yapacağınız küçük bir duvar iglonun rüzgârdan hasar görmesini
önleyecektir.
İglo içinde zehirli
havanın birikmemesi için iglonun hem girişten hem de kubbeden hava alması
gereklidir. Aksi taktirde karbondioksit zehirlenmesinden ölebilirsiniz.
Kış koşullarında işler
her zaman istendiği gibi gitmeyebilir. Bazen hava çok iyiyken aniden bozabilir
ve insanlar çadır kuramayacak bir durumda kalabilirler. Bu durumda doğada
olanların ani karar vererek, hızlı davranıp pratik bir kış barınağı yapması
gereklidir. Burada barınak yapmaktaki amaç hava düzelinceye kadar tipiden
korunmaktır. Ancak böyle durumlarda barınak içinde uzun süre kalınmak zorunda
olunacağı da düşünülmelidir. Tipinin ilk etkisi geçtikten sonra barınaktakiler
çadırlarını kurarak normal kamp yaşamına geçebilirler.
Çöl Ortamında Barınak yapmak
Çöl ortamlarında
barınak yapmak hayati bir önem taşır. Güneş en kavurucu özelliğini buralarda
gösterdiği için gündüzleri yürümeyip barınak yaparak dinlenmek, geceleri ise
yola çıkmak mantıklı bir davranıştır. Sıcak havalarda sığınacak bir yer yoksa
kumları iyice biriktirerek onların altında kendimize sığınacak basit bir kum
tüneli yapabiliriz. Bir kayanın dibine sığınmak da mantıklıdır. Ancak güneş
tepeye çıkınca kaya dipleri daha da sıcak olmaktadır. Kayadan yansıyan ısı
kavurucu olabilmektedir. Bu sorunla baş edebilmek için kayanın dibine doğru
kazı yaparak kısa sürede serin bir ortam yaratıp güneşten korunabiliriz Ancak
bu kazıları yaparken zehirli hayvanlara dikkat edilmesi gerektiği
unutulmamalıdır
Çölde bazen kumlardan
barınak yapmak mümkün olamayabilir. O zaman çantanızda bulunan bir panço veya
bir ilk yardım battaniyesinin dört tarafını taşlara bağlayarak altına
sığınacağınız bir barınak yapabilirsiniz. Kum kadar yararlı olmasa bile
güneşten büyük ölçüde koruyacaktır. Bu barınağın yüksekliğini 45-50 santimetre
olması barınağın en hafif bir rüzgârda serinlemesine de neden olacaktır
Bazı özel ortamlar
dışında doğada zor durumlarda barınmak için çok basitten çok karmaşığa kadar
birçok barınak yapma yöntemi bulunmaktadır. Bu barınaklar kendiliğinden meydan
gelen ve kullanılması kolay olan barınaklar da olabilir, doğada çok kısa sürede
yapılabilecek barınaklar da. Barınağın türü ne olursa olsun amaç tektir:
Hayatta kalmaya çalışmak. Bazı barınaklar çok çaba ister, bazı barınaklar ise
kısa sürede yapılarak içine girilebilir.
Barınaklar içinde
insanların en çok benimsediği pratik barınaklar mağaralardır. Çünkü mağaralar
genellikle hazırdır. İnsanlar son birkaç bin yılda mağaraları en güvenli
barınaklar olarak benimsemişlerdir. Ülkemizde de Sivas’ın Gürün ilçesi ile
Malatya’nın Akçadağ İlçeleri arasındaki Tohma vadisinin içinde yüzlerce mağara
burada yaşayan insanlara ev sahipliği yapmış onları korumuştur.
Malatya ilinin Yazıhan
ilçesi Buzluk Köyü sınırları içinde doğal olarak oluşmuş, ancak daha sonra
insanlar tarafından oyularak barınak haline getirilmiş birçok mağara
bulunmaktadır. Bu mağaraların insanlar tarafından tam olarak ne zaman barınak
haline getirildiği kesin olarak bilinmemekle birlikte, Geç Hitit döneminde
kullanıldıkları kesin gibidir. Bu da mağaraların en az 3000 yıllık bir barınak
olduklarının kanıtıdır.
Akçadağ ilçesi
sınırları içinde yer alan Levent vadisi ise bu konuda tam bir dünya mirasıdır.
Vadi içinde yaşayan insanlar binlerce yıl bu mağaraları barınak olarak
kullanmışlardır. Yine aynı şekilde İstanbul’un Çatalca ilçesinin İnceğiz
köyünde bulunan İnceğiz mağaraları da binlerce yıllık bir geçmişe sahiptir.